نفتی ها /فائزه پناهی؛این روزها ایران شاهد رشد کم‌سابقه‌ای در نصب پنل‌های خورشیدی است،تنها در سال گذشته ظرفیت پنل‌های خورشیدی نصب‌شده در کشور بیش از ۹ درصد افزایش یافت و به رقمی نزدیک به ۷۰۰ مگاوات رسید؛ عددی که در نگاه اول امیدوارکننده است، اما در دل خود تهدیدی خاموش نهفته دارد: فقدان ساختارهای تحقیق و توسعه (R&D) که می‌تواند آینده این صنعت نوپا را به سمت یک «گورستان خورشیدی» سوق دهد.
در واقع ذات صنایع نوآور این است که نه‌تنها فرصت‌های تازه خلق می‌کنند، بلکه با خود چالش‌های غیرقابل‌پیش‌بینی نیز می‌آورند. صنعت انرژی خورشیدی هم از این قاعده مستثنی نیست؛ پنل‌هایی که امروز بر پشت‌بام‌ها یا در دشت‌های بیابانی نصب می‌شوند، فردا نیاز به نگهداری، تعمیر و به‌روزرسانی خواهند داشت؛ امری که بدون زیرساخت پژوهشی و بومی‌سازی دانش فنی به سرعت به بحران تبدیل می‌شود.
تجربه بسیاری از کشورها، حتی چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده پنل در جهان، نشان داده است که رشد شتابان و بی‌پشتوانه در بلندمدت با کمبود قطعات، مشکلات نگهداری و افزایش هزینه‌های پنهان روبه‌رو می‌شود. گردوغبار، تغییرات دما، نبود سیستم‌های ذخیره‌سازی مناسب و فرسایش تجهیزات، عواملی هستند که می‌توانند پروژه‌های عظیم را ظرف چند سال از مدار خارج کنند.
مشکل اصلی در ایران اما این است که ما اغلب مصرف‌کننده صرف فناوری هستیم. پنل‌ها وارد می‌شوند، نصب می‌شوند و برق تولید می‌کنند؛ اما پرسش بنیادین اینجاست که وقتی فناوری‌ها فرسوده شدند یا به نسل‌های جدیدتر ارتقا پیدا کردند، چه کسی قرار است آن‌ها را جایگزین یا بازسازی کند؟ و در شرایطی که سهم تحقیق و توسعه در ایران کمتر از ۰/۱ درصد تولید ناخالص داخلی است، عملاً هیچ پشتوانه‌ای برای این صنعت وجود ندارد. دانشگاه‌ها و مراکز علمی نیز ارتباطی سازمان‌یافته با صنعت انرژی خورشیدی ندارند و بیشتر پروژه‌ها به‌صورت مقطعی و شعاری تعریف می‌شوند.
به همین دلیل است که برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند طی سه سال آینده شاهد نیروگاه‌های خاموش و متروکه‌ای خواهیم بود که نه بودجه‌ای برای تعمیرشان اختصاص داده می‌شود و نه ساختاری برای پشتیبانی فنی‌شان وجود دارد؛ سرنوشتی که بسیاری از پروژه‌های دولتی در ایران به آن دچار شده‌اند، به‌سادگی می‌تواند گریبان صنعت خورشیدی را هم بگیرد.
نکته اینجاست که اگر امروز به فکر واحدهای تخصصی R&D، استانداردسازی قطعات، ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع و توسعه پنل‌های متناسب با شرایط اقلیمی ایران نباشیم، سرمایه‌های میلیاردی در آینده‌ای نزدیک خاک خواهند خورد. هرچند خورشید، منبع بی‌پایان انرژی است؛ اما پنل‌های ما چنین ظرفیتی ندارند. آنچه می‌تواند این صنعت را از خطر گورستانی شدن نجات دهد، نه تعداد بیشتر پروژه‌های افتتاحی، بلکه سرمایه‌گذاری عمیق در تحقیق و توسعه است و تنها در این صورت است که انرژی خورشیدی در ایران از یک موج کوتاه‌مدت هیجانی به یک ستون پایدار در امنیت انرژی کشور تبدیل خواهد شد.
