حاشیه‌های نفت و انرژی/از ادامه دردسرهای کارگران نفت تا وضعیت نامطلوب سرانه درآمد نفتی ایران!

نفتی ها /نخستین حاشیه این هفته "نفتی‌ها" را با نگاهی یه اتفاقات اخیر میدان گازی آرش آغاز می‌کنیم؛ در خواب خرگوشی و انفعال عجیب دیپلماسی انرژی، کویت و عربستان در حال نهایی کردن برداشت از گاز از میدان آرش هستند. میدانی که میان سه کشور ایران، کویت و عربستان مشترک است.

در اواخر دهه ۴۰ شمسی بود که خبر کشف منابع بزرگ گازی در خلیج فارس شنیده شد؛ میدان در نردیکی آبهای سه کشور ایران، کویت و عربستان بود و از همان روز، کشمکش ها برای برداشت از این میدان آغاز شد؛ میدانی که اعراب خلیج فارس به آن الدوره می گویند.
مشکل اصلی در برداشت از این میدان، عدم مشخص شدن مرزهای آبی این سه کشور است و همین موضوع موحب شد، تا هیچگاه نتیجه مشخصی برای تولید گاز در دسترس نباشد. در دوره پهلوی تا به امروز، ایران درخواست های متعددی را برای تعیین مرز آبی با کویت ارائه داده است اما این کشور، از مذاکره در این باره سرباز زده است.
در دولت کارگزاران، ایران دکلی را رو در نزدیکی میدان آرش مستقر کرد که این موضوع، با واکنش های تند کویت و عربستان همراه شد اما تهران با بهره گیری از این موضوع، کویت را متقاعد کرد تا مذاکره را آغاز کند؛ فشاری که جواب داد و کویتی ها را سر میز مذاکره نشاند اما در ادامه به جایی نرسید.
در سال ۲۰۰۰ میلادی، همکاری عربستان و کویت برای بهره برداری از این میدان، به گوش ایران رسید؛ گرچه از آن تاریخ به امروز،  اختلافات این دو کشور مانع از حصول نتیجه شد و حتی در دوره ای، این ریاض بود که اعلام کرد همه الدوره، برای این کشور است و کویت سهمی در آن ندارد.
بن سلمان، ولیعهد عربستان ابتدا از موضع خود کوتاه نیامد اما اندکی بعد برای افزایش فشارها به ایران، اتحاد با کویت را در پیش گرفت؛ چند هفته پیش و پس از احیای روابط دیپلماتیک ریاض و تهران، عربستان اعلام کرد میدان آرش متعلق به این کشور و کویت است. کویتی ها نیز به میدان آمدند و همانی را تکرار کردند که ریاض گفت.
وزارت نفت در این میان می گوید تعیین تکلیف درباره این موضوع به شورای عالی امنیت ملی واگذار شده و این نهاد باید این پرونده را تعیین تکلیف کند. این در حالی است که اسدزاده، معاون بین الملل وزارت نفت گفته بود برداشت از آرش با افزایش چانه زنی های دیپلماتیک انجام می شود.
با این وجود، کویتی ها عزم خود را جزم کرده اند تا گاز آرش را استخراج کرده و به همراه عربستان، به اقتصاد خود تزریق کنند. سَعد البَرّاک، وزیر نفت کویت چند روز پیش به اسکای‌نیوز عربی گفته کویت منتظر تعیین مرزبندی با ایران نخواهد ماند و حفاری و تولید گاز در میدان گازی الدوره یا همان آرش را آغاز می‌کند.

حاشیه بعدی هم به چند پرسش کوتاه  و ساده درباره توهم پالایگاه فراسرزمینی می‌پردازد. رضا پاکدامن؛ کارشناس ارشد حقوق نفت در یادداشتی به موضوع مفهوم پالایشگاه فراسرزمینی پرداخته و چند پرسش مهم را مطرح کرده است.

یکی از موضوعاتی که در حوزه نفت در دولت سیزدهم به جدیت دنبال می‌شود، پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های فراسرزمینی است.باید توجه داشت که پالایشگاه فراسرزمینی در دنیا مفهوم مالکیت دارد بر تاسیسات خارجی دارد.
آیا بازسازی پالایشگاه‌های خارجی به عنوان پیمانکار، پالایشگاه فراسرزمینی محسوب شده و دولت ایران در اداره آنها می‌تواند مشارکت داشته باشد.؟
آیا بازسازی پالایشگاه‌های خارجی توسط پیمانکاران ایرانی، بدون دریافت دستمزد نقدی از کارفرمای خارجی، برای ایران هیچ مزیتی دارد؟
آیا بازسازی پالایشگاه‌های ونزوئلا که خود تحت تحریم امریکا است و حتی کشورهای منطقه کاراییب از امریکا درخواست اجازه بهره‌برداری در میادین مشترک در بخش خودشان را کرده‌اند، خنثی‌سازی تحریم‌ها بوده یا از چاله درآمدن و به چاه افتادن؟
آیا قرار است دولت سیزدهم مالکیت این پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی در کشورها خارجی را در اختیار بگیرد ؟
آیا ایران قرار است هزینه ۳ میلیارد دلاری ساخت پالایشگاه در اوگاندا و ۴.۷ میلیارد دلاری ساخت پالایشگاه در نیکاراگوئه را پرداخت کند؟
آیا پالایشگاه‌های ایران با ظرفیت کامل کار می‌کنند؟
آیا منطقی نیست بجای هرگونه سرمایه‌گذاری خارجی، توان دولت به ده‌ها پروژه‌های نفتی راکد یا فعال پایین‌تر از ظرفیت داخل کشور متمرکز شود ؟
آیا توسعه پالایشگاه‌های موجود یا احداث پالایشگاه‌های جدید داخل کشور از نظر اقتصادی و «امنیت انرژی»، منطقی‌تر نیست؟

حاشیه سوم این هفته هم وضعیت نامطلوب سرانه درآمد نفتی ایران در اوپک می‌پردازد!

ایران به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان منابع هیدروکربوری دنیا همواره با کشورهای مختلف نفتی از نظر میزان تولید نفت و گاز و درآمدهای حاصل از آن مقایسه می‌شود. یکی از این مقایسه‌ها مربوط به بهره‌مندی مردم کشورهای عضو اوپک از جمله ایران از درآمدهای نفتی است.
طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا (تصویر ۱)، سرانه درآمد نفتی ایران در ۵ ماه نخست ۲۰۲۳ معادل ۲۰۴ دلار بر هر نفر بوده که در کنار نیجریه و ونزوئلا جزو سه کشور با کمترین درآمد سرانه است.
در این بین تعدادی از کارشناسان به موضوع تحریم و کاهش درآمدهای نفتی ایران به عنوان علت این جایگاه اشاره کرده‌اند، اما باید توجه داشت که حتی در شرایط غیرتحریمی و صادرات روزانه ۲ میلیون بشکه نیز، سرانه درآمد نفتی ایران حدود ۲۵۵ دلار بر نفر بوده و ایران همچنان جزو سه کشور با پایین‌ترین سرانه درآمد نفتی در اوپک و در جایگاه یازدهم است.

در مقایسه سرانه درآمد نفتی به یک شاخص مهم به نام «جمعیت» توجه نمی‌شود. ایران با حدود ۸۵ میلیون نفر، بعد از نیجریه پرجمعیت‌ترین کشور عضو سازمان اوپک است که حتی نبود تحریم نیز تغییر خاصی بر درآمد سرانه نفتی این کشور ایجاد نخواهد کرد.
طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا (تصویر ۲)، درآمد نفتی ایران در ۵ ماهه نخست ۲۰۲۳ معادل ۱۸ میلیارد دلار بوده است که بعد از عربستان، عراق، امارات و کویت در جایگاه پنجم قرار دارد.
هر چند در شاخص درآمد نفتی وضعیت ایران نسبت به جایگاه یازدهمی در سرانه درآمد نفتی کمی بهتر شده، اما هنوز شاخص جمعیت به طور کامل از محاسبات حذف نشده است، زیرا بخش بزرگی از تولید نفت ایران (نیمی از تولید در شرایط غیرتحریمی) در داخل کشور به مصرف پالایشگاه‌ها برای تامین سوخت داخلی ایران با جمعیت ۸۵ میلیون نفری اختصاص می‌یابد.
طبق آخرین گزارش سالانه اوپک، ظرفیت پالایشی ایران معادل ۱.۷۵ میلیون بشکه در روز است و دومین کشور از نظر ظرفیت پالایشی در اوپک بوده؛ درحالی‌که رقم ظرفیت پالایشی عراق، امارات و کویت به ترتیب تنها ۷۰۲، ۱۰۴۶ و ۸۴۲ هزار بشکه است که نشان می‌دهد میزان تبدیل نفت به فرآورده برای مصرف داخلی سوخت در ایران نیز بالاست، عاملی که مستقیما تحت تاثیر «جمعیت» است.

طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (تصویر ۳)، تولید نفت ایران در ماه گذشته میلادی بیش از ۳ میلیون بشکه در روز است و ایران بعد از عربستان، عراق و امارات در جایگاه چهارم تولیدکنندگان نفت اوپک قرار گرفته است. ایران در شرایط غیرتحریمی در جایگاه سوم تولیدکنندگان اوپک قرار داشت.

در واقع هر چه تاثیر «جمعیت» بر شاخص‌های نفتی کاهش یابد، وضعیت ایران در بین سایر اعضای اوپک بهتر می‌شود و ایران از جایگاه یازدهمی در «سرانه درآمد نفتی» به جایگاه پنجمی در «درآمد نفتی» و سپس به جایگاه چهارمی در «تولید نفت» در سازمان اوپک دست پیدا می‌کند.
در مجموع جایگاه نامطلوب ایران در شاخص سرانه درآمد نفتی در بین اعضای اوپک نه به دلیل تولید کم یا درآمد نفتی پایین است (که البته قابل ارتقا نیز هستند)، بلکه باید تاثیر «جمعیت» را نیز در مقایسه و نتیجه‌گیری در نظر گرفت./فارس

حاشیه آخر هم به وعده‌هایی که عملی نشد و ادامه درددسرهای کارگران نفت می‌پردازد.

رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران پارس جنوبی گفت: قرار بود بازنگری نهایی طرح طبقه‌بندی مشاغل تا آخر خرداد ماه انجام و برای اجرا ابلاغ شود اما الان در برج ۵ هستیم و هنوز خبری از بازنگری نیست.

سفندماه سال گذشته، کارگران پارس جنوبی در اعتراض به اجرایِ ناقصِ طرح طبقه‌بندی مشاغل، اسکان در کمپ‌ها و خوابگاه‌های نامناسب، تغییر سیستم اقماری کارگران ستادی و اداری و مشکلاتِ قراردادهای رانندگان استیجاری، فراخوانی منتشر کردند و به دنبالِ برگزاری تجمع بودند. اگرچه تجمع آن‌ها به دلیلِ برخورد با ۵ نفر از نمایندگانِ کارگری انجمن صنفی به نتیجه‌ی مورد نظر نرسید اما در همان زمان، به این کارگران قولِ پیگیریِ مسائل داده شد.
حالا بعد از گذشت ۵ ماه از آن وعده‌ها از علیرضا میرغفاری (رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران پارس جنوبی) پرسیدیم که آیا آنچه مسئولان قول داده بودند محقق شد یا صرفا در حدِ وعده باقی ماند؟ میرغفاری در پاسخ به سوال ایلنا گفت: پیرو فراخوانی که یکم اسفند سال گذشته برای تجمع دادیم و مخالفت‌هایی که صورت گرفت، قبل از فراخوان جلساتی برگزار شد تا مشکلاتِ کارگران شنیده و برای آن‌ها تصمیم‌گیری شود. جلسه‌ای در ۲۶ بهمن ماه تشکیل و در آن جلسه مصوباتی در سطح استانی و وزارت نفت داشتیم.
وی ادامه داد: یکی از مصوبات ما در جلسه ۲۶ بهمن ماه اجرای ماده‌ی ۶۴ قانون کار و بحث مربوط به مرخصیِ استحقاقیِ کارگران بود. این ماده سالیان سال اجرا نشده و کارفرما و سرپرستان در اکثر پالایشگاه‌ها، مخصوصا پالایشگاه‌های قدیمی، با اجرای ماده ۶۴ قانون کار مخالفت می‌کنند.
رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران پارس جنوبی  بیان کرد: در جلسه با مسئولان مجتمع گاز، مدیران منطقه‌ای و با تایید مدیر کل اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان بوشهر مصوب شد که کارفرمایان حقِ دو و نیم روز مرخصی استحقاقی کارگران را اعمال کنند و در صورت‌عدم استفاده هزینه خرید مرخصی آنان پرداخت شود. بعد از رفت و آمدهای بسیار مجددا منابع انسانی ستاد مجتمع گاز پارس جنوبی شرط اجرای مصوبه را استعلام از اداره کار و خدمات اشتغال منطقه ویژه دانست، مجددا استعلام گرفته شد و پاسخ داده شد که مرخصی‌ها باید تعلق بگیرد و در صورت‌عدم استفاده‌ی کارگر مبلغ آن محاسبه و پرداخت شود. بعد از آن مدیرکل منابع انسانی مجتمع پارس جنوبی به صورت وحدت رویه برای تمام پالایشگاه‌ها نامه زد که این موضوع در تمام واحدهای ستادی و پالایشگاهی اجرا شود.
میرغفاری گفت: در این مورد، باز هم اجرای این قانون مغفول مانده است. برخی کارفرمایان به سرپرستان دستور داده‌اند که اجازه‌ی استفاده‌ی مرخصی استحقاقی را به کارگران ندهند حتی برخی پالایشگاه‌ها مدیر پالایشگاه تایید کرده ولی منابع انسانی پالایشگاه توجه‌ای به این موضوع ندارد.
رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران پارس جنوبی ادامه داد: یکی دیگر از مطالباتِ اصلی کارگران پارس جنوبی، اجرای قانون طبقه‌بندی مشاغل است. درخواست ما این است که طرح طبقه‌بندی مشاغل در کمیته‌ی طبقه‌بندی با حضور نمایندگان کارگری تنظیم و تایید شود. در جلسه‌ی اسفند ماه قرار شد کمیته‌ی مذکور تشکیل و طرح بررسی شود اما تا کنون به غیر از یک جلسه که فقط در حد رفع تکلیف بود هیچ کمیته‌ای ایجاد نشده و نمایندگان کارگری در جریان طرح طبقه‌بندی نیستند. اگر هم بازنگری‌ای صورت می‌گیرد این بازنگری به صورتِ یک جانبه از سمت وزارت نفت انجام می‌شود و ما خبری از آن نداریم.  
میرغفاری بیان کرد: قرار بود بازنگری نهایی طرح طبقه‌بندی مشاغل تا آخر خرداد ماه انجام و برای اجرا ابلاغ شود اما الان در برج ۵ هستیم و هنوز خبری از بازنگری نیست.
این فعال کارگری ادامه داد: مطالبه‌ی بعدی ما موافقت با سیستم اقماری دو هفته کار - دو هفته استراحت برای نیروهای اداری پشتیبانی بود. این نیروها بیش از ۴هزار نفر هستند اما طرح تاکنون برای واحدهای ICT، مستقلات و فضای سبز اجرا شده است و بیش از ۳هزار کارگر هنوز مشمول این سیستم اقماری نشده‌اند. این در حالی است که مدیر کل حراست شرکت ملی گاز در برنامه تلویزیونی ثریا از این اقدام به عنوان یکی از مصوباتِ سفر ریاست جمهوری به استان بوشهر نام برد و آن را خبر خوبی برای کارگران دانست. همانطور که گفتم این مصوبه به صورت کامل اجرا نشده است. چندین بار موضوع را پیگیری کردیم اما دائم  امروز و فردا می‌کنند.
میرغفاری به مشکلات خوابگاه‌ها اشاره کرد و گفت: زمان ساخت این خوابگاه‌ها به حدود ۱۵ - ۲۰ سال قبل و زمانِ ساختِ پالایشگاه‌ها  برمی‌گردد. خیلی از این خوابگاه‌ها کانکس و پیش ساخته هستند و موقعیت جغرافیایی بسیار بدی دارند. تجهیزات داخل این خوابگاه‌ها از بین رفته است. بازرسان منابع انسانی از این خوابگاه‌ها بازدید کردند اما این بازدید‌ها هنوز نتیجه‌ای در پی نداشته. ما منتظر دستور کار مشخصی در این خصوص هستیم.
این فعال کارگری به مشکلِ رانندگان خودروهای استیجاری اشاره کرد وگفت: یکی دیگر از خواسته‌های ما رسیدگی به مشکلاتِ این کارگران بود. درخواست ما این بود که طرح طبقه‌بندی مشاغل و جبران خدمات برای آن‌ها اجرا شود. البته در بحث جبران خدمت فقط بیمه تکمیلی را قبول کردند و قرار شد با همان روالِ پرداختیِ ۸۰ – ۲۰ یعنی پرداخت  ۸۰ درصد حق بیمه توسط کارفرما و ۲۰ درصد توسط کارگر انجام شود که خیلی آهسته پیش می‌رود و بعضا تعدادی از این رانندگان را درنظر نگرفته‌اند و از طرف دیگر طرح طبقه‌بندی هیچ کدام اجرا نشد.
وی گفت: همچنین قرار بود رانندگان غیرمالک در چارچوب قانون کار قرار بگیرند که این هم اجرا نشد. این رانندگان مشکل مرخصی دارند و معمولا به آنها مرخصی نمی‌دهند. البته با مرخصی ۵ روز در ماه موافقت شده که اولا این میزان مرخصی بسیار کم و در ثانی همین هم اجرا نمی‌شود و سرپرستان با دادن مرخصی به رانندگان موافقت نمی‌کنند. و برخی از رانندگان کماکان این شکایت را دارند که در صورت استفاده از حقوق آن‌ها کسر می‌شود و یا خودشان باید برای بازه ۵ روزه مرخصی راننده‌ای تعیین کنند و هزینه را خودشان بپردازند.
میرغفاری در ادامه به‌عدم پرداخت سرانه‌ی ورزش اشاره کرد و گفت: در جلسه ۲۶ بهمن ماه مصوب شد که سرانه‌ی ورزش برای پیمان‌ها لحاظ شود. این موضوع را پیگیری کردیم و بحثهایی بر سر عدد و رقم مطرح شد. گفتند باید موضوع قانونی باشد تا این سرانه اعمال شود. منابع انسانی مجتمع گاز از اداره کار منطقه ویژه استعلام گرفتند و اداره کار پاسخ داد که پرداخت این سرانه لازم الاجراست. نحوه‌ی محاسبه هم اینگونه بود که اگر کارگاهی این عرف را دارد باید ادامه پیدا کند و اگر ندارد باید از طریق مذاکرات دسته جمعی با نماینده کارگری تعیین تکلیف شود. ۵ – ۶ ماه از زمانی که این موضوع تصویب شد می‌گذرد اما این هم هنوز اجرایی نشده است.
رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران پارس جنوبی در پایان گفت: وعده‌هایی را که به ما دادند اجرا نکردند در حالیکه اسفندماه به ما قول پیگیری دادند و جلسه‌ای برای رسیدگی به مسائل کارگران تشکیل شد. در زمان صدور فراخوان برای یکم اسفند ما را به عجول بودن متهم می‌کردند. باید بگویم که مسئولیت‌ عدم اجرای مطالبات کارگران پالایشگاه‌های پارس جنوبی به هیچ عنوان بر عهده نمایندگان کارگران نیست و مسئولین مربوطه باید پاسخگو باشند./ایلنا

لازم به ذکر است درج اخبار حواشی هفتگی حوزه نفت و انرژی در این بخش به منزله تایید آنها نیست و سایت تحلیلی خبری نفتی‌ها صرفا گردآورنده اخبار در این بخش خبری می‌باشد.