تداوم ناترازی انرژی و خوراک، زنگ خطر کاهش سهم ایران در بازار جهانی پتروشیمی است

نفتی ها /سپهدار انصار نیک روز سه‌شنبه در نشست خبری با اصحاب رسانه با اشاره به چالش‌های پیش‌روی صنعت پتروشیمی کشور تأکید کرد: در صورت عدم اصلاح سیاست‌های خوراک، انرژی و سرمایه‌گذاری، صنعت پتروشیمی ایران که امروز یکی از موتورهای پیشران اقتصاد کشور است، با کاهش رقابت‌پذیری و افت سهم در بازارهای جهانی مواجه خواهد شد.

وی با مرور تحولات جهانی صنعت پتروشیمی اظهار داشت: در پنج دهه گذشته، صنایع نفت و پتروشیمی جهان دستخوش تغییرات عمیقی شده‌اند. صنعت نفت به‌عنوان بالادست تأمین خوراک پتروشیمی، نقش تعیین‌کننده‌ای در رشد این بخش داشته و در این مدت، تقاضای جهانی برای محصولات پتروشیمی به‌طور میانگین سالانه بین ۲ تا ۵ درصد افزایش یافته است.

انصارنیک افزود: در دهه‌های اولیه، تمرکز اصلی صنعت پتروشیمی در جهان غرب و نیمکره غربی بود، اما در دو دهه اخیر به دلیل مزیت‌های خوراکی، ملاحظات زیست‌محیطی و رشد سریع اقتصاد کشورهای آسیایی، مرکز ثقل این صنعت به خاورمیانه و آسیا، به‌ویژه چین و هند، منتقل شده است.

مدیرعامل پتروشیمی بندر امام با اشاره به پیامدهای این جابه‌جایی، گفت: رشد اقتصاد چین و هند تأثیر شگرفی بر بازارهای جهانی گذاشته و موجب تغییر در الگوهای سرمایه‌گذاری، تراز عرضه و تقاضا و حتی رقابت بین شرکت‌های بزرگ و کوچک شده است.

وی با بیان اینکه طی دهه اخیر رشد تقاضای جهانی برای محصولات پتروشیمی کاهش یافته است، تصریح کرد: محدودیت منابع خوراک در برخی مناطق جهان، سخت‌گیری‌های زیست‌محیطی و مازاد عرضه ناشی از سرمایه‌گذاری‌های سنگین دو دهه گذشته، باعث شده بسیاری از واحدهای پتروشیمی و پالایشی در اروپا تعطیل یا متوقف شوند.

مدیرعامل پتروشیمی بندر امام ادامه داد: بر اساس برخی گزارش‌ها، میلیون‌ها تن از ظرفیت تولید پلیمرها در اروپا از مدار خارج شده و پیش‌بینی می‌شود این روند در کشورهایی مانند ژاپن و حتی چین نیز ادامه یابد.

وی اذعان کرد: در چنین شرایطی، رقابت جهانی به‌شدت افزایش یافته و شرکت‌های کوچک و متوسط به‌تدریج از بازار حذف می‌شوند. شرکت‌های بزرگ، یکپارچه و متصل به بالادست نفت و گاز، آینده‌دارتر خواهند بود و این موضوع موجب شکل‌گیری استراتژی‌های جدیدی مانند توسعه عمودی، ادغام پالایشگاه‌ها با پتروشیمی‌ها و سرمایه‌گذاری زنجیره‌ای از میدان نفتی تا محصول نهایی شده است.

انصار نیک با اشاره به جایگاه ایران در این تحولات، خاطرنشان کرد: ایران طی ۲ دهه گذشته یکی از بازیگران فعال صنعت پتروشیمی جهان بوده است. ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی کشور از حدود ۲ میلیون تن پس از انقلاب اسلامی به حدود ۸۰ میلیون تن در حال حاضر رسیده و در برنامه هفتم توسعه هدف‌گذاری شده است که این عدد به حدود ۱۳۰ میلیون تن افزایش یابد.

وی اضافه کرد: این رشد، نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری گسترده در صنعت پتروشیمی کشور است، اما در پنج تا ۱۰ سال اخیر به دلیل ناترازی خوراک و انرژی، تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات تأمین مالی، آهنگ رشد کند شده و فشارهای متعددی بر این صنعت وارد شده است.

مدیرعامل پتروشیمی بندر امام با اشاره به اثر تحریم‌ها، گفت: محدودیت در ارتباطات بانکی و تجاری بین‌المللی، هزینه‌های حمل‌ونقل، بازاریابی و صادرات محصولات پتروشیمی ایران را نسبت به رقبا به‌شدت افزایش داده است؛ به‌گونه‌ای که این هزینه‌ها در برخی موارد ۲ تا سه برابر رقبای منطقه‌ای است.

وی هشدار داد: در کنار مازاد عرضه جهانی، این شرایط موجب کاهش حاشیه سود شرکت‌های ایرانی شده و نیازمند توجه جدی سیاستگذاران و نهادهای تنظیم‌گر است.

انصار نیک تأکید کرد: برای حفظ و تقویت جایگاه ایران در صنعت پتروشیمی جهان، باید اصلاحات اساسی در سیاست‌های وزارت نفت، سازمان برنامه و بودجه و قوانین مجلس صورت گیرد. سازوکارهای قیمت‌گذاری خوراک، انرژی و سرمایه‌گذاری باید به‌گونه‌ای باشد که جذابیت اقتصادی پروژه‌ها حفظ شود و ریسک سرمایه‌گذاری کاهش یابد.

وضعیت و زنجیره ارزش پتروشیمی بندر امام

مدیرعامل پتروشیمی بندر امام در تشریح وضعیت این مجتمع صنعتی گفت: پتروشیمی بندر امام دارای سه زنجیره اصلی آروماتیک، الفین و PVC است. زنجیره PVC مبتنی بر کلر و نمک است که از آب خلیج فارس استحصال می‌شود و زنجیره آروماتیک نیز خوراک خود را عمدتاً از پالایشگاه آبادان دریافت می‌کند.

وی افزود: زنجیره الفین پتروشیمی بندر امام بر پایه دریافت گازهای همراه نفت از میادین نفت جنوب طراحی شده که از طریق خطوط لوله به واحدهای تفکیک منتقل شده و در واحد استیم‌کراکر به محصولات پایه‌ای مانند اتیلن و پروپیلن تبدیل می‌شود.

کاهش و احیای ظرفیت تولید

انصار نیک یادآورشد: ظرفیت تولید اسمی پتروشیمی بندر امام در سال‌های گذشته به حدود ۵.۹ میلیون تن رسید و حتی در مقاطعی نزدیک به ۶ میلیون تن تولید نیز محقق شد، اما طی پنج تا شش سال اخیر به دلیل کاهش خوراک، تولید تا حدود ۳.۶ میلیون تن کاهش یافت.

وی ادامه داد: با سرمایه‌گذاری ۸۰۰ میلیون دلاری در پالایشگاه هویزه و اجرای خط لوله ۲۰۰ کیلومتری دهلران–اهواز، دریافت خوراک NGL به‌طور قابل توجهی افزایش یافت و هم‌اکنون روزانه حدود ۸۰ هزار بشکه دریافت می‌شود.

مدیرعامل پتروشیمی بندر امام ابراز امیدواری کرد: در صورت پایداری شرایط، متوسط دریافت خوراک در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۱۰۰ هزار بشکه در روز برسد؛ هرچند به دلیل افت فشار میادین در فصل زمستان، پایداری این رقم با چالش‌هایی مواجه است.

وی اظهار داشت: افزایش خوراک موجب شد از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴ سالانه بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تن به تولید شرکت افزوده شود و پتروشیمی بندر امام در سال ۱۴۰۳ رتبه نخست تولید در میان صنایع کشور را به دست آورد.

انصار نیک با اشاره به عملکرد صادراتی شرکت گفت: صادرات پتروشیمی بندر امام از حدود ۳۰۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ به حدود ۹۰۰ میلیون دلار در سال گذشته رسید و در ۹ ماهه امسال نیز بیش از ۷۰۰ میلیون دلار ارزآوری داشته‌ایم.

مدیرعامل پتروشیمی بندر امام تعداد کارکنان این شرکت را حدود ۹۷۰۰ نفر اعلام کرد و افزود: حدود ۶۵۰۰ نفر نیروهای رسمی و مستمر و مابقی نیروهای پروژه‌ای هستند. ۹۳ درصد از کارکنان بومی استان خوزستان هستند که این موضوع نشان‌دهنده نقش مهم شرکت در اشتغال‌زایی منطقه است.

پروژه‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری

انصارنیک اعلام کرد: در حال حاضر حدود ۵۰۰ میلیون دلار پروژه در جریان تکمیل در پتروشیمی بندر امام وجود دارد و برای نوسازی، بهسازی و افزایش بهره‌وری واحدهای تولیدی نیز حدود ۳۰۰ میلیون دلار برنامه‌ریزی شده است. هم‌اکنون حدود ۳۷۰ پروژه فعال در این مجتمع در حال اجراست.

پیشگامی در مسئولیت اجتماعی

انصار نیک با اشاره به اقدامات مسئولیت اجتماعی افزود: پتروشیمی بندر امام تاکنون ۶ مدرسه احداث و تحویل آموزش‌وپرورش داده است، یک بیمارستان ۲۰۰ تختخوابی ساخته و نگهداری می‌کند و در پروژه‌هایی نظیر آبرسانی، بازسازی مصلی، حمایت‌های فرهنگی، توسعه دانشگاه صنعتی امیرکبیر ماهشهر و کاشت هفت میلیون اصله درخت حرا مشارکت فعال داشته است.

وی مجموع هزینه‌های ثبت‌شده مسئولیت اجتماعی شرکت را بیش از یک هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان اعلام کرد و افزود: بودجه مسئولیت اجتماعی شرکت در سال جاری ۲۵۰ میلیارد تومان است.

راندمان انرژی و خسارات ناشی از قطعی گاز

مدیرعامل پتروشیمی بندر امام درباره راندمان انرژی اظهار داشت: مصرف انرژی شرکت طبق ارزیابی‌های کمیته انرژی و تأییدیه شرکت ملی صنایع پتروشیمی در دامنه سبز و استاندارد قرار دارد، اما به دلیل قدیمی بودن نیروگاه، راندمان تبدیل انرژی پایین است.

وی افزود: به دلیل قطع یا محدودیت گاز، ناچار به استفاده از اتان و پروپان با هزینه بالاتر هستیم که ماهانه حدود یک میلیون دلار عدم‌النفع برای شرکت ایجاد می‌کند. در همین راستا، احداث نیروگاه جدید با راندمان بالای ۵۰ درصد در قالب طرح بندر امام نوین در دستور کار قرار دارد.

انصار نیک تأکید کرد: رسانه‌ها شرکای راهبردی صنعت پتروشیمی در اعتمادسازی با جامعه هستند و انتظار می‌رود با انعکاس منصفانه دستاوردها و چالش‌ها، نقش مؤثری در پایداری و توسعه این صنعت ایفا کنند.