نفتی ها /فائزه پناهی؛ روز گذشته اردشیر دادرس، رئیس انجمن سیانجی، در مصاحبهای تأکید کرد که شیوه سنتی و دستوری قیمتگذاری سوخت در ایران پس از بیش از ۱۵ سال عملاً ناکارآمد شده و نه تنها موجب ناترازی انرژی و اتلاف منابع شده، بلکه امکان هدفمندسازی یارانهها را نیز غیرممکن ساخته است؛ او با اشاره به وسعت گسترده ایران، که تقریباً دو سوم اتحادیه اروپا است، اظهار داشت که اعمال یک قیمت واحد برای تمامی استانها نه تنها از منظر اقتصادی غیرمنطقی است، بلکه از نظر عملیاتی نیز قابل اجرا نیست.
بر اساس پژوهشهای مشترک انجمن سیانجی با موسسه مکنزی و آژانس بینالمللی انرژی، قیمت حاملهای انرژی باید بر اساس ترکیبی از عوامل واقعی مانند عرضه و تقاضای هر منطقه، فاصله از منابع تولید، هزینههای حملونقل و نسبت قیمتهای نسبی بین حاملهای مختلف تعیین شود؛ به عنوان نمونه، هزینه حمل سوخت از مناطق جنوبی تهران به شمال شهر میتواند تا چند برابر افزایش یابد و این اختلاف در سطح استانها و کشور حتی بسیار بیشتر است، بنابراین قیمتگذاری یکسان در سراسر کشور باعث ناترازی انرژی و توزیع نامناسب یارانهها میشود و سیاست هدفمندسازی منابع را با مشکل مواجه میکند.
اما تجربیات جهانی نشان میدهد که تعیین قیمت سوخت بر اساس منطقه یا ایالت یک رویکرد واقعی و قابلاجرا است و در بسیاری از کشورها با هدفهای اقتصادی و عملیاتی متفاوت به کار گرفته میشود؛ در ایالات متحده آمریکا، قیمت بنزین و دیگر سوختها بین مناطق مختلف تفاوت چشمگیری دارد، که عمدتاً ناشی از اختلاف در مالیاتهای ایالتی و محلی، هزینههای حمل و نقل، و رقابت بازار است. بهعنوان مثال، میانگین قیمت بنزین در مناطق ساحل غربی بهعلت هزینههای بالای حمل، مالیات و نیاز به سوختهای خاص محیطزیستی، بهطور قابلتوجهی بالاتر از سایر مناطق است این دادهها توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) ثبت شده است و نشان میدهد که قیمت سوخت میتواند بهطور طبیعی از منطقهای به منطقه دیگر متفاوت باشد.
در هند نیز قیمت سوخت در نقاط مختلف کشور یکسان نیست و بهوضوح بین ایالتها تفاوت دارد؛ این اختلاف به دلیل تفاوت مالیاتهای استانی (VAT)، هزینههای حملونقل و سیاستهای مالی محلی است؛ دادههای بهروزشده نشان میدهد که قیمت بنزین در ایالتهایی مانند اندرا پرادش از حدود ₹۱۰۹ در هر لیتر تجاوز میکند، در حالی که در مناطق دیگر مثل آندامان و نیکوبار بسیار کمتر است، که این تفاوت نمایانگر تأثیر مالیات و سیاستهای محلی بر قیمت نهایی برای مصرفکننده است.
در کانادا نیز ساختار قیمتگذاری سوخت نشاندهنده نقش مالیاتهای استانی و فدرال است؛ در این کشور، مالیاتهای ایالتی روی سوخت در استانهای مختلف میتواند بهطور قابلتوجهی متفاوت باشد مثلاً کبک مالیات بالاتری نسبت به نیوفاندلند و لابرادور اعمال میکند و این اختلافها باعث میشود قیمت خردهفروشی سوخت از منطقهای به منطقه دیگر متفاوت باشد.