نفتی ها /«توسعه میادین مشترک از نان شب واجب‌تر است»، این جمله را کارشناسان انرژی می‌گویند، چراکه بر این باورند در صورتی که توسعه و بهره‌برداری از این میادین به‌صورت جدی دنبال نشود، علاوه بر اینکه رقیب ما در میادین مشترک نفت و گاز برداشت بیشتری خواهد داشت، سرمایه نسل‌های آینده از بین می‌رود. به همین دلیل، توسعه میادین مشترک از نان شب واجب‌تر است و آن را یک ضرورت و فرصت اقتصادی می‌دانند.
البته نباید از یاد برد که برای توسعه میادین مشترک، موانع بسیاری در راه وجود دارد. از یک‌سو تحریم‌ها و از سوی دیگر، نبود سرمایه و فناوری لازم باعث شده تا کشور ما بهره‌برداری از این منابع خدادادی را به تأخیر بیندازد.
با این وجود، کارشناسان این حوزه معتقدند جذب سرمایه خارجی یا قراردادهای IPC با ارائه مشوق‌هایی مبتنی بر بازدهی و تضمین بازگشت سرمایه می‌تواند راه‌گشا باشد و سرمایه‌گذار را ترغیب به حضور در پروژه‌های نفتی کند. محسن قمصری، مدیر سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، نیز این موضوع را تأیید کرده و به خبرنگار مهر می‌گوید: «قراردادها باید جذابیت لازم را برای سرمایه‌گذار داشته باشند تا ترغیب شود در این بخش سرمایه‌گذاری کند. همچنین باید در زمینه مصونیت‌های سیاسی نیز به‌گونه‌ای عمل کنیم که اطمینان لازم برای سرمایه‌گذار وجود داشته باشد تا سرمایه‌های خود را در کشور ما به کار گیرد.»
سود یکی، زیان دیگری
برداشت از میادین مشترک هرچه به تأخیر بیفتد، کشور همسایه را منتفع می‌کند. به همین دلیل، ایران همواره در معرض خطر از دست دادن بخش قابل‌توجهی از منابع خود قرار دارد و توسعه موفق این میادین می‌تواند تضمین‌کننده امنیت انرژی در شرایط حاضر و سرمایه‌ای قابل‌توجه برای نسل‌های آینده باشد.
به‌طوری که اگر در میادین مشترک، با توجه به اینکه با کشورهای همسایه اشتراک داریم، ما در سرمایه‌گذاری عقب بیفتیم، کشورهای همسایه از ما پیشی می‌گیرند و به ازای هر روز تأخیر، سرمایه‌های ملی ما را به کشور خود جذب می‌کنند. حسن مرادی، کارشناس انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه میادین مشترک باید در اولویت قرار بگیرند، خاطرنشان کرد: «ما با هر کشوری که میدان مشترک داریم، حتی کشورهایی که در جنگ خلیج فارس آسیب دیده و ضعیف هستند، همان کشورها نیز در حال استخراج منابع مشترک‌اند. برای نمونه، ایران در پارس جنوبی منابع عظیم گازی مشترک با کشور قطر دارد که قطر به اندازه ما و حتی بیشتر هم در حال برداشت گاز است.»
این کارشناس انرژی ادامه داد: «ما ابتدا باید دغدغه میادین مشترک را داشته باشیم و سپس میادین مستقل را در نظر بگیریم، زیرا میادینی که در سرزمین اصلی ما قرار دارند می‌توانند به‌عنوان ذخایری برای نسل‌های آینده به شمار آیند.»
توسعه میادین مشترک حیاتی است؛ چاره‌ای جز سرمایه‌گذاری نداریم
وی با اشاره به اینکه توسعه میادین نفت و گاز حیاتی است، گفت: «اگر این‌گونه برداشت کنیم که در وضعیت خوبی از نظر منابع نیستیم، به‌عنوان مثال سرمایه‌ای که برای غنی‌سازی یک میدان هزینه می‌کنیم برای ما گران تمام می‌شود، زیرا این سرمایه برای توسعه میادین حیاتی بوده و چاره‌ای جز سرمایه‌گذاری نداریم.»
مرادی اضافه کرد: «اگر سرمایه‌گذاری نکنیم، خساراتی که بعدها متحمل می‌شویم جبران‌ناپذیر است. بنابراین بهره‌گیری و پایش منابع باید بدون توجه به محدودیت‌های مالی کشور در اولویت نخست قرار گیرد.»
وی با اشاره به اینکه برای توسعه میادین نفت و گاز باید هم به سرمایه خود شرکت توجه کنیم، از جمله شرکت ملی نفت، شرکت گاز و شرکت‌های اکتشافی که وجود دارند، خاطرنشان کرد: «پس از استفاده از منابع داخلی شرکت‌های توسعه‌دهنده میادین نفت و گاز، باید به سرمایه داخلی کشور از جمله بازار سرمایه و بورس انرژی نیز توجه شود.»
سرمایه‌گذاری در میادین مشترک هرچه زودتر انجام شود
ایران به‌عنوان کشوری نفت‌خیز و دومین دارنده ذخایر گازی جهان شناخته می‌شود، اما متأسفانه تحریم‌ها موجب شده نتواند از این منابع خدادادی استفاده مطلوب کند و سال‌به‌سال بر ناترازی گاز افزوده می‌شود. با این وجود، خبری از سرمایه‌گذاری گسترده در میادین مشترک نیست.
قمصری، مدیر سابق امور بین‌الملل شرکت نفت، در توضیحی می‌گوید: «میادین نفت و گاز پشتوانه تولید ملی به شمار می‌آیند و باید بتوانیم در دو جهت سرمایه‌گذاری کنیم؛ نخست برای حفظ سطح تولید فعلی و دوم برای افزایش تولید. ایران به‌عنوان کشوری دارای منابع عظیم نفت و گاز، باید نقش خود را در بازارهای جهانی انرژی حفظ کند.»
وی ادامه داد: «با وجود شرایط تحریمی، باید بتوانیم در این بخش سرمایه‌گذاری کنیم تا به دو هدف حفظ سطح تولید و تحقق اهداف کیفی و کمی تعیین‌شده دست یابیم. سرمایه‌گذاری لازمه هر دو هدف است؛ بنابراین باید بتوانیم منابع لازم را، چه از طریق سرمایه داخلی و چه از طریق سرمایه خارجی، جذب کنیم.»
برداشت مشترک؛ ممکن اما مطلوب نیست
برداشت مشترک با کشورهای همسایه از میادین نفت و گاز سناریویی است که از نظر برخی کارشناسان قابل‌قبول است و حتی می‌تواند به افزایش همکاری‌های بین‌المللی منجر شود. اما عده‌ای دیگر معتقدند کشورهای همسایه تمایلی به برداشت مشترک ندارند، زیرا در پی سهم بیشتر از میدان هستند.
قمصری در این زمینه می‌گوید: «وقتی از میدان مشترک صحبت می‌کنیم، کشوری که با ما در میدان شریک است علاقه چندانی ندارد که در میدانی که خود می‌تواند به‌تنهایی سرمایه‌گذاری کند، به‌صورت مشارکتی فعالیت کند. بنابراین باید به دنبال کشورها و شرکت‌هایی باشیم که انگیزه اقتصادی دارند و منابع ملی برایشان اهمیت چندانی ندارد اما از نظر بازدهی اقتصادی مایل به حضور در ایران هستند.»
وی ادامه داد: «البته نمی‌توان منکر این مسئله شد که برخی از کشورهای همسایه که با ما در مخازن نفت و گاز اشتراک دارند، ممکن است علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری مشارکتی باشند. این مسئله اما تحت تأثیر شرایط سیاسی قرار دارد و اگر بتوانیم به‌نحوی پیش رویم که این کشورها را جذب کنیم، فعالیت مشارکتی در میادین مشترک نیز ممکن می‌شود.»
قمصری اضافه کرد: «هر کشوری در ابتدا به دنبال منافع ملی خود است و اگر منافعش ایجاب کند، در کشور ما سرمایه‌گذاری می‌کند. این مسئله بستگی دارد به اینکه ما بتوانیم با آن کشور به توافق برسیم یا خیر. با توجه به شرایط موجود، چاره دیگری جز جذب سرمایه مشترک نداریم.»
وی در پایان تأکید کرد: «توسعه میادین مشترک امری الزام‌آور است، زیرا اگر ما حتی یک روز تولید نکنیم، طرف مقابل سهم ما را برداشت می‌کند. به همین دلیل اهمیت این موضوع بسیار زیاد است و شاید به‌درستی گفته می‌شود که توسعه میادین مشترک از نان شب واجب‌تر است. اگر در میادین داخلی سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم، باید با اولویت ویژه شرایطی را فراهم کنیم تا بتوانیم هرچه سریع‌تر سرمایه‌گذاری در میادین مشترک را آغاز کنیم.»/مهر
