نفتی ها /فائزه پناهی؛ در دهه ۲۰۱۰ میلادی، ایرلند با چالشی روبه‌رو بود که امروز گریبان‌گیر ایران است؛ یارانه‌های سنگین سوخت که بودجه دولت را می‌بلعید و مسیر توسعه پایدار را مسدود کرده بود.
اما دوبلین راهی متفاوت برگزید؛ به جای حذف ناگهانی، اصلاحات را به‌صورت مرحله‌ای پیش برد. دولت طی پنج سال، یارانه سوخت‌های فسیلی را کاهش داد، در عین حال بسته‌های حمایتی نقدی و مالیاتی برای اقشار کم‌درآمد تدوین کرد و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و حمل‌ونقل عمومی را افزایش داد؛ نتیجه؟ کاهش وابستگی به سوخت فسیلی، رشد بهره‌وری انرژی و افزایش درآمدهای دولت برای توسعه زیرساخت‌های سبز، بدون شوک تورمی گسترده.
esri.ie
در سویی دیگر آسیا، کره‌جنوبی نیز در دهه ۱۹۹۰ تجربه‌ای مشابه داشت، دولت سئول با آزادسازی تدریجی قیمت انرژی، نوسازی صنعت خودرو و توسعه گسترده حمل‌ونقل عمومی، توانست مصرف بنزین سرانه را تا ۳۰ درصد کاهش دهد؛ سیاست‌های جبرانی هدفمند برای اقشار ضعیف و حمایت از خودروهای کم‌مصرف، این اصلاحات را به یک پروژه ملی موفق بدل کرد؛ در واقع تجربه ایرلند و کره‌جنوبی نشان می‌دهد که اصلاح یارانه‌ها، اگر با شفافیت، برنامه‌ریزی و زیرساخت جایگزین همراه باشد، نه‌تنها بحران نمی‌آفریند بلکه به محرک رشد اقتصادی و زیست‌محیطی تبدیل می‌شود.
حالا اما ایران سال‌هاست عنوان بزرگ‌ترین پرداخت‌کننده یارانه انرژی در جهان را با خود دارد؛ عنوانی که بیش از آن‌که نشانه حمایت از مردم باشد، نماد بحران مزمن در سیاست‌گذاری انرژی است؛ طبق برآورد نهادهای بین‌المللی، کشور سالانه بین ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار یارانه پنهان انرژی می‌پردازد؛ رقمی چند برابر بودجه عمرانی کشور و این در حالی است که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، اصلاح تدریجی قیمت انرژی به کاهش مصرف و بهبود بهره‌وری انجامیده است.
نکته مهمتر این است که در ایران، ساختار اقتصادی پیچیده، ضعف حمل‌ونقل عمومی، انحصار در صنعت خودرو و نگرانی از تبعات اجتماعی، مانع اصلاح واقعی شده است. تداوم این وضع به معنای تشدید کسری بودجه، افزایش وابستگی به واردات و از بین رفتن عدالت اجتماعی است؛ چرا که یارانه انرژی در عمل بیشتر به جیب ثروتمندان می‌رود، نه اقشار کم‌درآمد.
به نظر می‌رسد اگر ایران بخواهد از تجربه ایرلند و کره درس بگیرد، باید اصلاحات را با برنامه پنج‌ساله و افزایش تدریجی قیمت سوخت آغاز کند، توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، اصلاح صنعت خودرو و پرداخت مستقیم یارانه نقدی به اقشار ضعیف می‌تواند این مسیر را قابل‌تحمل و اجتماعی کند.
و مهمتر این که ایران دیگر فرصت آزمون‌و‌خطا ندارد و در حالی که کشورهای اروپایی با اصلاح ساختار یارانه انرژی منابع خود را صرف توسعه و انرژی پاک کرده‌اند، ایران همچنان منابع ملی را در قالب یارانه‌ای می‌سوزاند که سهم اصلی‌اش به پرمصرف‌ها می‌رسد و راه نجات، تصمیم‌گیری شجاعانه، برنامه‌ریزی دقیق و اجرای صادقانه است. اگر امروز آغاز نشود، فردا نه‌تنها بحران سوخت، بلکه کل اقتصاد کشور زیر بار یارانه‌های پنهان فروخواهد پاشید.
مخاطبین عزیز پایگاه خبری–تحلیلی نفتی‌ها؛ شما می‌توانید از طریق پست الکترونیک naftiha.ir@gmail.com و دایرکت پیج اینستاگرام نفتی‌ها به آدرس @NaftihaNews برای ارائه نقطه نظرات، پیشنهادها، انتقادها و سایر پیام‌های خود با ما در ارتباط باشید.
