نفتی ها /درحالی که امروز سند جدید گازی بین ایران و ترکمنستان به‌امضا رسیده، جزئیاتی از این سند و یا یادداشت تفاهم جدید اعلام نشده و تنها رئیس جمهوری از این توافق با عنوان "اقدامی راهبردی برای تبدیل ایران به هاب گازی منطقه" یاد کرد.
سند جدید گازی بین ایران و ترکمنستان که امروز در حضور رئیس‌جمهوری اسلامی ایران و رهبر ملی ترکمنستان، بین شرکت ملی گاز ایران و رئیس شرکت دولتی ترکمن‌گاز با عنوان سند توسعه همکاری‌های گازی امضا شد، می‌تواند نقطه مثبتی در راستای تعاملات انرژی منطقه ای ایران و دیپلماسی گازی باشد؛ اما آنچه اثرگذاری این سند جدید را در راستای اهداف برنامه هفتم توسعه مشخص می‌کند، جزئیات آن است که هنوز اعلام نشده است.
ایران و ترکمنستان روابط پرچالشی را در بخش گاز در دو دهه اخیر تجربه کرده‌اند و تجربیات متفاوتی از روابط نزدیک گازی تا بدعهدی ترکمن‌ها کسب شده است که باید دید یادداشت تفاهم یا سند جدید گازی که در ابتدای راه دولت چهاردهم به‌امضا رسیده، تا چه میزان می‌تواند در راستای افزایش تعاملات و جلوگیری از تکرار بدعهدی‌های گذشته، اثرگذار باشد.
دی ماه سال ۱۴۰۰ بود که قرارداد سوآپ گاز بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان به امضا رسید. این قرارداد، با امضای تفاهم نامه ای در خرداد سال ۱۴۰۱ دو برابر شد تا روزانه بالغ بر ۱۰ میلیون مترمکعب گاز از طریق خاک ایران بین ترکمنستان و آذربایجان سوآپ شود.
سوآپ روزانه ۵ تا ۱۰ میلیون مترمکعبی گاز ترکمنستان به آذربایجان از خاک ایران ادامه داشت تا اینکه در نخستین روزهای زمستان سال گذشته (۱۴ دی‌ماه) سوآپ گاز از ترکمنستان به‌طور کامل متوقف شد.
دلیل توقف سوآپ گاز، اختلاف نظر آذربایجان با ترکمنستان برسر قیمت گاز بود و مذاکراتی بین دو کشور از دی‌ماه ۱۴۰۲ درحال انجام بود که اگر به‌توافق جدیدی دست یابند، سوآپ گاز از سر گرفته شود؛ این مذاکرات هم به‌نتیجه‌ای نرسید و عملا پرونده سوآپ گاز ترکمنستان بسته شد.
خرداد ۱۴۰۲ وزیر وقت نفت اعلام کرد که به زودی قراردادی با ترکمنستان امضا می شود که روزانه ۱۰ میلیون مترمکعب (علاوه بر سوآپ) واردات گاز از ترکمنستان صورت بگیرد، اما ترکمنستان زیر بار امضای قرارداد واردات گاز نرفت.
با وجود تفاهم‌نامه‌ها و توافقات قبلی، شدید کاهش دما و رشد مصرف گاز که مصرف گاز بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده از مرز ۶۶۰ میلیون مترمکعب گذشت و شاهد افت فشار گاز در برخی نقاط انتهای خطوط سراسری گاز کشور بودیم، هیچ گازی از سمت ترکمنستان برای پوشش افت فشار شمال شرق کشور، قابل دریافت نبود.
همچنین در پی مذاکرات فشرده صورت‌گرفته میان طرف‌های ایرانی و ترکمنی در خصوص سواپ گاز ترکمنستان از طریق جمهوری اسلامی ایران به عراق، تیرماه امسال (۱۳ تیر ۱۴۰۳) قرارداد سواپ گاز میان طرفین ایرانی و ترکمنستانی به امضا رسید. این قرارداد در مراسمی با حضور علی مجتبی روزبهانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان و مقصد بابایف، رئیس دولتی «ترکمن گاز» به امضا رسید.
درواقع سند همکاری گازی دو کشور که امروز به امضا رسیده، می‌تواند نقشه جامعی از آینده تعاملات گازی دو کشور شامل واردات و سوآپ باشد.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری امروز در نشست مشترک هیئت‌های عالی‌رتبه ایران و ترکمنستان، توافق‌های گازی تهران و عشق‌آباد را اقدامی راهبردی برای تبدیل ایران به هاب گازی منطقه و در چارچوب تأمین منافع دو طرف دانست./تسنیم