نفتی ها /حاشیه نخست این هفته را با ماجرای تکذیب کاهش ۴۰ درصدی مصرف سوخت آغاز میکنیم؛ حاشیه نخست این هفته با یک عدد جنجالی آغاز میشود؛ «کاهش ۴۰ درصدی مصرف بنزین». عددی که خیلی زود تیتر شد، دستبهدست چرخید و حتی از آن بهعنوان «خبر خوش» یاد شد، اما پیش از آنکه جوهرش خشک شود، از سوی سخنگوی صنف جایگاهداران سوخت تکذیب شد.
رضا نواز، سخنگوی صنف جایگاههای سوخت، صریح گفت آنچه مشاهده میشود کاهش اندک مصرف است، نه ۴۰ درصد. به بیان سادهتر، عددی که بهعنوان دستاورد سیاست بنزینی دولت معرفی شد، بیش از آنکه واقعیت میدانی باشد، محصول هیجان و شتاب در روایتسازی بود.
واقعیت این است که بنزین در اقتصاد ایران کالایی با کشش قیمتی پایین است. افزایش قیمت، آن هم بدون اصلاح زیرساخت حملونقل عمومی، نه مصرف را بهطور معنادار کاهش میدهد و نه معجزهای در قاچاق رقم میزند. آنچه سریعتر از همه واکنش نشان میدهد، معیشت مردم است؛ هزینه حملونقل بالا میرود، قیمتها زنجیروار افزایش مییابد و فشار تورمی به سفره خانوار منتقل میشود.
اظهارات کارشناسان انرژی و حتی برخی نمایندگان مجلس نیز مؤید همین نکته است: مصوبه اخیر بنزینی، اگر اثری داشته باشد، در حد چند درصد است؛ آن هم موقتی. نه مصرف بهطور پایدار کاهش مییابد و نه بحران بنزین حل میشود. در عوض، بار اصلی سیاست، بیسروصدا روی دوش مردم مینشیند.
حاشیه این هفته، بیش از آنکه درباره بنزین باشد، درباره روایتسازی از سیاستگذاری است؛ جایی که بهجای پذیرش محدودیتها و اصلاحات ساختاری، اعداد بزرگ به میدان میآیند. اعدادی که خیلی زود تکذیب میشوند، اما اثر افزایش قیمتشان، ماندگار است.
شاید وقت آن رسیده بهجای بزرگنمایی دستاوردهای کوتاهمدت، صادقانه درباره واقعیتهای اقتصاد انرژی و هزینههایی که به جامعه تحمیل میشود، صحبت شود. بنزین گران میشود، اما مسئله بنزین همچنان باقی است.
دومین حاشیه هم با مسکو گره خورده است؛ جایی که وزیر امور خارجه ایران، از «پروژههای مهم و در حال اجرای» تهران و مسکو در حوزه فروش نفت، انتقال گاز و سوآپ گاز پرده برداشت. اظهاراتی که فراتر از یک خبر دیپلماتیک، حامل پیام روشنی در زمین بازی انرژی و ژئوپلیتیک است.
سیدعباس عراقچی در حالی از انتقال گاز روسیه به ایران برای مصرف داخلی سخن میگوید که نظم انرژی جهان، همزمان با آنچه او «بیقانونی و بینظمی تحمیلی آمریکا» مینامد، بیش از هر زمان دیگری دستخوش تغییر شده است. تحریم، ابزار اصلی سیاست خارجی غرب باقی مانده، اما در مقابل، محورهای جدید همکاری در حال شکلگیریاند؛ محورهایی که انرژی، ستون فقرات آنهاست.
همکاری ایران و روسیه در حوزه انرژی، صرفاً یک انتخاب اقتصادی نیست؛ یک ضرورت راهبردی است. از فروش نفت گرفته تا انتقال و سوآپ گاز، همه این پروژهها در دل یک واقعیت مشترک تعریف میشوند: دور زدن تحریمها و حفظ جریان انرژی در بازاری که سیاست، بیش از اقتصاد، قیمتگذاری میکند.
نکته قابل تأمل در سخنان عراقچی، تأکید بر «تجربه ایران در مقابله با تحریمها»ست؛ تجربهای که به گفته او به سطح «تخصص» رسیده است. این جمله، شاید اغراقآمیز به نظر برسد، اما واقعیت این است که اقتصاد انرژی ایران طی چهار دهه، ناخواسته به آزمایشگاهی برای زیست در شرایط تحریم تبدیل شده است.
در این میان، پروژههایی مانند کریدور شمال–جنوب و توسعه همکاریهای گازی با روسیه، تنها مسیرهای ترانزیتی یا تجاری نیستند؛ بلکه ابزارهای بازتعریف نقش ایران در معادلات منطقهای و فرامنطقهای انرژی محسوب میشوند. انتقال گاز روسیه به ایران، اگر به سرانجام برسد، میتواند نقشه جریان گاز در اوراسیا را دستخوش تغییر کند؛ آن هم در زمانی که اروپا بهدنبال منابع جایگزین و روسیه بهدنبال مسیرهای جدید است.
حاشیه دوم این هفته، روایت پیوند سیاست خارجی با انرژی است؛ جایی که دیپلماسی، لولهکشی میشود و گاز و نفت، به زبان قدرت تبدیل میشوند. در جهانی که بهگفته وزیر خارجه ایران به سمت بینظمی میرود، به نظر میرسد تهران و مسکو ترجیح دادهاند نظم خودشان را، دستکم در حوزه انرژی، تعریف کنند.فارس
حاشیه سوم این هفته به سوختی برمیگردد که نامش هر زمستان، همزمان با افت فشار گاز و اوج مصرف برق، دوباره بر سر زبانها میافتد؛ مازوت. سوختی که همواره میان ضرورت تولید برق و دغدغههای زیستمحیطی در رفتوآمد است.
در هفته ای که گذشت عضو کمیسیون انرژی مجلس طی گفتگویی با میز نفت گفت شایعات استعفای وزیر نفت بیش از آنکه ریشه در واقعیت داشته باشد، محصول فضاسازی سیاسی است. به گفته حمیدرضا عزیزی فارسانی، وضعیت ذخایر سوخت نیروگاهی «مناسب» است و تأمین انرژی کشور، دستکم روی کاغذ، در شرایط قابل قبولی قرار دارد.
اما نقطه ثقل این اظهارات، نه تکذیب شایعات، بلکه تأکید بر حداقلسازی مصرف مازوت در نیروگاههاست. عزیزی فارسانی میگوید هدف، جلوگیری از مصرف بیرویه این سوخت مضر است و نظارتها بهگونهای اعمال میشود که در صورت اجبار به مصرف، تنها مازوت با گوگرد حداکثر ۸ درصد مورد استفاده قرار گیرد؛ وعدهای که هر سال تکرار میشود و هر زمستان به محک تجربه میخورد.
واقعیت این است که مازوت، آخرین حلقه زنجیره سوخت نیروگاهی است؛ حلقهای که هر بار فشار گاز بالا میرود، ناگزیر فعال میشود. از این منظر، تأکید بر «مدیریت مصرف» و نقش مردم، بیش از آنکه یک توصیه اخلاقی باشد، اعترافی ضمنی به شکنندگی تراز انرژی کشور است.
اشاره به پیگیری ۱۴ مگاپروژه انرژیهای تجدیدپذیر نیز، تلاش برای ترسیم افق بلندمدت است؛ افقی که اگر از مرحله شعار عبور کند، میتواند وابستگی به سوختهای آلایندهای مانند مازوت را کاهش دهد. با این حال، فاصله میان پروژههای روی کاغذ و زمستانهای واقعی، فاصلهای است که با وعده پر نمیشود.
حاشیه آخر حاشیه این هفته به نقطهای حساس از تراز انرژی کشور میرسد؛ جایی که زمستان، مصرف خانگی را بالا میبرد و صنایع، نگران خوراک میشوند. مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران میگوید برخلاف تصور عمومی، گاز تحویلی به صنایع پتروشیمی نهتنها کاهش نیافته، بلکه ۱۹.۴ درصد بیش از تعهدات تعیینشده بوده است.
سعید توکلی با ارائه آمار تحویل بیش از یک میلیارد و ۴۳۷ میلیون مترمکعب گاز مازاد نسبت به سال گذشته، تلاش دارد یک پیام روشن مخابره کند: پتروشیمیها در اولویت پشتیبانی قرار دارند؛ آن هم در فصلی که شبکه گاز تحت فشار حداکثری مصرف قرار میگیرد.
این روایت، پاسخی غیرمستقیم به گلایههای همیشگی صنایع در فصل سرد است. شرکت ملی گاز تأکید میکند محدودیتهای مقطعی، نه از جنس بدهی یا بیتوجهی، بلکه محصول «آرایش زمستانی شبکه» و ضرورت تأمین گاز بخش خانگی و تجاری است؛ بخشی که بهتنهایی حدود ۸۰ درصد مصرف گاز کشور را در اوج سرما به خود اختصاص میدهد.
با این حال، اعداد منتشرشده یک واقعیت دوگانه را آشکار میکند. از یک سو، افزایش تحویل گاز به پتروشیمیها نشاندهنده اهمیت زنجیره ارزش و ارزآوری این صنعت برای دولت است؛ از سوی دیگر، همین آمار یادآور شکنندگی تراز گاز کشور است، جایی که مدیریت توزیع، ناگزیر به تصمیمهای مقطعی و بعضاً پرهزینه میشود.
اشاره توکلی به «شفافسازی» نیز قابل تأمل است. تجربه سالهای گذشته نشان داده که نبود روایت دقیق و همزمان از مصرف، تحویل و اولویتها، به سرعت به شایعه، التهاب رسانهای و بیاعتمادی صنعتی منجر میشود. ارائه آمار تفکیکی مصرف در ۶ ماهه نخست سال، تلاشی است برای کنترل همین فضا.
حاشیه چهارم این هفته، تصویری از تلاش برای حفظ تعادل میان تولید، مصرف و افکار عمومی است. زمستان تازه آغاز شده و آزمون اصلی شبکه گاز هنوز در راه است؛ آزمونی که مشخص میکند افزایش تحویل گاز به پتروشیمیها، یک دستاورد پایدار است یا صرفاً یک آمار امیدوارکننده در ابتدای فصل سرد.
"لازم به ذکر است درج اخبار حواشی هفتگی حوزه نفت و انرژی در این بخش به منزله تایید آنها نیست و سایت تحلیلی خبری نفتیها صرفا گردآورنده اخبار در این بخش خبری میباشد."
