نفتی ها /فائزه پناهی؛ گویا طی روزهای اخیر، برخی افراد در فضای مجازی حواله‌های گازوئیل را با قیمت‌هایی چند برابر نرخ دولتی عرضه می‌کنند. یک نمونه‌ی واضح آن، فروش ۱۱۰۰ لیتر گازوئیل به قیمت ۱۲ میلیون تومان است؛ یعنی هر لیتر حدود ۱۰ هزار و ۹۰۰ تومان. عددی که نشان می‌دهد نه‌تنها نظام توزیع سوخت از کنترل خارج شده، بلکه شکاف میان نرخ رسمی و بازار آزاد به مرز بحران رسیده است.
این وضعیت برای بسیاری از کارشناسان تعجب‌آور نیست. همان زمان که اعلام شد گازوئیل سه‌نرخی خواهد شد، کارشناسان نسبت به عواقبش هشدار دادند و بسیاری گفتند ایجاد نرخ‌های متفاوت برای یک کالای استراتژیک، بدون شفاف‌سازی و نظارت قوی، سبب رانت خواهد شد اما هشدارها شنیده نشد و حالا، پیش‌بینی‌ها در حال تحقق است و این بازار، دقیقاً در بستر همان چندگانگی قیمتی شکل گرفته و تقویت شده است.
حالا حواله‌هایی که باید به مصرف‌کنندگان واقعی برسد، امروز دست‌به‌دست می‌شود؛ در بازاری بدون فاکتور، بدون رسید، اما با سود بالا؛ و در شرایطی که قیمت رسمی گازوئیل برای ناوگان عمومی ۳۰۰ تومان است و حتی برای برخی مصارف صنعتی تا ۶۰۰ تومان در نظر گرفته شده، قیمت ۱۰ هزار تومانی در بازار آزاد، به‌وضوح نشان‌دهنده‌ی یک سازوکار ناکارآمد است.
در چنین وضعیتی، الگوهای جهانی هم درس‌های مهمی برای ایران دارند. کشورهایی مثل نیجریه، اندونزی و حتی مصر تجربه کرده‌اند که اگر نظام چند نرخی و یارانه‌محور بدون کنترل باشد، قاچاق، رانت و فساد، نتیجه قطعی آن خواهد بود. ایران هم با وجود ظرفیت‌های زیرساختی برای کنترل هوشمند، هنوز نتوانسته سامانه‌ای یکپارچه و دقیق برای توزیع سوخت ایجاد کند. اگر سیاست‌گذار قصد دارد از این دور باطل خارج شود، باید به‌جای وصله‌پینه کردن نرخ‌ها، شفاف‌سازی، دیجیتالی‌سازی و حذف حفره‌های فساد را در اولویت قرار دهد.
در نهایت این که بی‌تفاوتی نسبت به این بازار سیاه، فقط تعمیق بحران را در پی دارد؛ وقتی مردم ببینند حواله‌ای که باید به کامیون‌دار یا کشاورز واقعی برسد، در سایت‌ها و کانال‌ها به‌صورت آزاد فروخته می‌شود، دیگر به عدالت توزیعی باور نخواهند داشته که اینخود یک تهدید جدی برای اعتماد عمومی است؛ اعتمادی که اگر از بین برود، بازگرداندنش سال‌ها زمان می‌برد.
مخاطبین عزیز پایگاه خبری–تحلیلی نفتی‌ها؛ شما می‌توانید از طریق پست الکترونیک naftiha.ir@gmail.com و دایرکت پیج اینستاگرام نفتی‌ها به آدرس @NaftihaNews برای ارائه نقطه نظرات، پیشنهادها، انتقادها و سایر پیام‌های خود با ما در ارتباط باشید.
