نفتی ها /واردات گسترده واکسن و افول کرونا در ایران از اواسط سال ۱۴۰۰ منجر شد که فنر فشرده شده مصرف بنزین در سال‌های قبل از آن به ناگهان و با سرعت زیادی رها شود و این موضوع در کنار بی‌توجهی به احداث پالایشگاه جدید و رشد تولید بنزین، در نهایت منجر به ناترازی بنزین در کشور شده است.
طبق محاسبات، با بررسی روند ۱۰ سال رشد مصرف بنزین طبق گزارش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی (تصویر ۱)، میانگین مصرف بنزین در سال جاری روزانه ۱۲۰ میلیون لیتر و میانگین تولید متعارف از پالایشگاه‌ها ۱۰۵ میلیون لیتر برآورد می‌شود که حکایت از یک ناترازی ۱۵ میلیون لیتری در روز است.
*آسیب ناترازی ۱۳.۵ میلیون لیتری بنزین به اقتصاد کشور
به نظر می‌رسد پیش‌بینی مصرف بنزین بر مبنای رشد ۱۰ ساله مصرف دقیق بوده و تا نیمه سال اعداد واقعی مصرف با این پیش‌بینی تطابق دارد. علی‌اکبر نژادعلی مدیرعامل سابق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، با اشاره به آخرین ارقام مصرف بنزین تا شهریور عنوان کرد: میانگین مصرف بنزین از ابتدای سال تاکنون، روزانه ۱۱۶ میلیون لیتر است ولی در دوره مشابه ۱۴۰۱ این عدد ۱۰۲.۵ میلیون لیتر بوده که حاکی از رشد ۱۳.۵ میلیون لیتری است.
طبق آمار گمرک، ایران در سال گذشته (سال ۱۴۰۱) هیچ صادرات بنزینی نداشته و در حالت خوشبینانه در حالت تراز قرار داشته است و در نتیجه با افزایش ۱۳.۵ میلیون لیتری مصرف بنزین در سال جاری، این عدد به ناترازی بنزین در کشور منجر شده است.
البته ظاهرا وزارت نفت با استفاده از راهکارهایی تاکنون مانع از واردات بنزین شده است که این راهکارها می‌تواند شامل مواردی مانند افزایش کمیت تولید با کاهش کیفیت در پالایشگاه‌های موجود، استفاده از ظرفیت پتروشیمی‌ها برای تامین مواد اولیه بنزین، سوآپ بنزین و غیره باشد.
اما به هر حال، این موضوع بدان معناست که عدم‌النفع ناشی از افزایش مصرف ۱۳.۵ میلیون لیتری بنزین به نحوی به اقتصاد کشور تحمیل شده که اگر به صورت واردات بنزین نباشد قطعا به صورت افت تولید پتروشیمی‌ها و کاهش کیفیت بنزین تولیدی خواهد بود.
*تامین مالی احداث یک پالایشگاه با اصلاح صنعت خودروسازی
اما آیا راهکاری برای حل ناترازی بنزین وجود دارد؟ قطعا راهکار اساسی حل این مشکل، اصلاح صنعت خودروسازی کشور است، صنعتی که خودروهایی تولید می‌کند که دو برابر استاندارد جهانی بنزین مصرف می‌کنند.
جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گفت: در شرایطی که هیچ توجهی به موضوع بهینه‌سازی نمی‌شود و مصرف بنزین خودروهای داخلی به طور میانگین دو برابر متوسط جهانی است، نمی‌توان با ساخت پتروپالایشگاه و افزایش تولید بنزین به تقاضا پاسخ داد.
به اعتقاد کارشناسان، هم‌اکنون بزرگترین مشکل پیش‌روی احداث پالایشگاه‌ها و افزایش تولید بنزین، کمبود منابع مالی است. احداث یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای به حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد که تامین آن حتی در شرایط غیرتحریمی نیز مشکل است.
طبق محاسبات اگر صنعت خودروسازی کشور در وضعیت استاندارد قرار داشت، هم‌اکنون مصرف بنزین در کشور نصف شده و با فرض قیمت هر لیتر بنزین صادراتی معادل ۰.۵ دلار، سالانه درآمدی معادل ۱۰ میلیارد دلار نصیب کشور می‌شد. یعنی هر سال منابع مالی احداث یک پالایشگاه تامین می‌شد!
به بیان دیگر، اصلاح صنعت خودروسازی نه تنها مشکل افزایش بی‌رویه مصرف بنزین را حل می‌کند بلکه می‌تواند زمینه‌ساز افزایش تولید بنزین و سپس صادرات آن برای درآمدزایی بیشتر را نیز فراهم کند.