نفتی ها /تحریم نفتی، پدیده‌ای است که ایران بیش از یک دهه با آن دست و پنجه نرم می‌کند و منجر به افت درآمدهای نفتی کشور شده است. هر چند با امضای برجام و تعلیق موقت تحریم‌ها این امید ایجاد شده بود که ایران با تحریم‌ها برای همیشه خداحافظی کرده است، اما در عرض کمتر از دو سال همه‌چیز تغییر کرد و با خروج آمریکا از برجام، صادرات نفت ایران به کمترین میزان در دوران انقلاب اسلامی رسید.
تجربه برجام ثابت کرد که امکان یک توافق بلندمدت و پایدار با ایالات متحده بسیار خوش‌بینانه است و دولت ایران باید خارج از میز مذاکرات به فکر راهکارهایی برای افزایش تضمینی صادرات نفت ایران به صورت پایدار باشد. در این شرایط راهکار بی‌اثر کردن تحریم نفتی متولد شد که دولت سیزدهم مدعی پیاده‌سازی آن است.
اما یکی از معضلات اساسی در بررسی کارآیی راهبرد دولت‌ها در مواجهه با تحریم، فقدان یک معیار قابل سنجش؛ یعنی رقم فروش نفت به دلیل مسائل تحریمی است، اما با استناد به آمار موسسات ردیابی نفتکش‌ها از جمله موسسه کپلر می‌توان شرایط فروش نفت ایران را در یک دهه اخیر مورد بررسی قرار داد.
تصویر ۱
تصویر ۱، میزان فروش نفت ایران را در یک دهه گذشته طبق آمار موسسه کپلر نشان می‌دهد که حاوی ۶ نکته جالب در این حوزه است:
۱- میانگین فروش نفت ایران در دولت روحانی و رئیسی به ترتیب ۱.۴۱ و ۱.۰۱ میلیون بشکه در روز بوده است. البته با راه‌اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سال ۹۷، امکان صادرات حدود ۳۶۰ هزار بشکه میعانات گازی به دلیل مصرف داخل از ظرفیت صادراتی ایران کم شد.
۲- صادرات نفت ایران در ۸ ماه ابتدای ۱۴۰۲ معادل یک میلیون و ۳۳۳ هزار بشکه در روز است و برخلاف قیمت هر بشکه، تقریبا پیش‌بینی قانون بودجه درباره میزان فروش ۱.۴ میلیون بشکه نفت محقق شده است.
۳- بعد از خروج آمریکا از برجام و اتمام معافیت تحریمی، میانگین فروش نفت ایران تا انتهای دولت روحانی ۴۴۶ هزار بشکه در روز بوده است. در دوره اجرای برجام ایران روزانه ۲ میلیون ۳۷۰ هزار بشکه نفت فروخت.
۴- دولت روحانی در یک سال پایانی روزانه ۵۸۷ هزار بشکه نفت فروخت و دولت رئیسی در یک سال اخیر ۱ میلیون و ۲۶۰ هزار بشکه نفت فروخته است.
۵- دولت روحانی در ماه پایانی حضور خود ۳۹۱ هزار بشکه نفت فروخت و دولت رئیسی در آخرین ماه یعنی نوامبر ۲۰۲۳ یک میلیون و ۲۸۹ هزار بشکه نفت فروخته است.
۶- در دوره تحریم دوم و بعد از امضای سند همکاری ۲۵ ساله با چین، صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۰، حدود ۲۴۳ درصد افزایش یافت و به رقم یک میلیون ۲۶۶ هزار بشکه رسید. چین مقصد بیش از ۹۰ درصد از فروش نفت ایران در دوره دوم تحریم است.
یادداشت از سید احسان حسینی