حوزه نفت و انرژی همواره سرشار از حواشی و اتفاقات غیرمترقبه و داستان‌های مختلف است، که در این بخش به این حواشی خواهیم پرداخت.

نفتی ها / نخستین حاشیه این هفته "نفتی‌ها" را با  آمار بحث‌برانگیز موسسه کپلر از تعداد کشتی‌های نفت‌کش ایرانی روی آب‌های شرق آسیای، آغار می‌کنیم.
گرچه نمی‌توان به‌طور دقیق به آمارهای موسسه کپلر استناد کرد ولی ازآنجاکه رسانه‌های اصولگرا و مدافع دولت، روی این موسسه مانور می‌دهند، باید درباره کپلر به چند نکته توجه کرد. نخست اینکه کپلر، موسسه‌ای است که تخصصش ردیابی نفتکشهاست؛ به این معنا هیچ‌گاه آماری درباره صادرات نفت ارائه نمی‌دهد و فقط به ردیابی کشتی‌ها مشغول است.
این موسسه طی ماه‌های اخیر، گزارش‌های مختلفی از نفتکشهایی که نفت ایران را حمل کردند، منتشر کرده است که طی ۵ ماه اخیر ارقام مختلفی را در خروجی خود قرار داده؛ از ۵۷۵ هزار بشکه تا ۷۰۰ هزار بشکه.
بااین‌وجود، این رسانه‌ها علاقه دارند آمارهای ردیابی نفتکشهای کپلر را به نام صادرات نفت فاکتور کنند که در صورت پذیرفتن این موضوع، گزارش جدید این موسسه نشان می‌دهد نفت ایران در آب‌های شرق آسیا ذخیره شده است و خبری از صادرات نفت نیست!
به گفته این موسسه، حدود ۹۳ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی ایران در حال حاضر در کشتی‌های واقع در خلیج‌فارس، سنگاپور و چین ذخیره شده است.
به نوشته دو روز پیش رسانه Energy Intelligence، بر اساس گزارش شرکت اطلاعات تجاری Kpler، صادرات نفت خام ایران در این ماه تاکنون حدود ۵۳۰ هزار بشکه در روز بوده که از ۷۶۰ هزار بشکه در روز در ژوئیه و ۸۸۰ هزار بشکه در روز در ژوئن ۲۰۲۲ کمتر است.

جدای از درستی اطلاعات کپلر، باید گفت اگر آمارهای این موسسه از سوی رسانه‌های دولتی مورد استناد قرار می‌گیرد، گزارش اخیر این موسسه درباره حجم ذخایر نفت ایران روی آب نیز جای هیچ شک و شبهه‌ای ندارد. موضوعی که طی ماه‌های اخیر تبدیل به یک مناقشه شده است زیرا بسیاری از کارشناسان معتقدند، وزارت نفت خروج نفتکشها از خارک را به‌عنوان صادرات نفت به افکار عمومی مطرح می‌کند که گزارش اخیر کپلر، این گزاره را تائید کند؛ البته با خط کش رسانه‌های مدافع دولت!/میز نفت

حاشیه بعدی هم به آمار قاچاق سوخت  در سیستان‌وبلوچستان و خواسته  تچنماینده این شهر برای تجدیدنظر در حوزه کدینگ  بنزین می‌پردازد.

محمد سرگزی نماینده مردم زابل و زهک در مجلس شورای اسلامی در مراسم بهره‌برداری و آغاز عملیات اجرایی طرح‌های گازرسانی اظهار داشت: در دولت سیزدهم شاهد تسریع در تکمیل پروژه‌های اقتصادی و زیربنایی در مناطق محروم هستیم.
وی افزود: گازرسانی به شهرها و روستاهای استان سیستان‌وبلوچستان در دولت گذشته آغاز شد، اما سرعت تکمیل این پروژه‌ها پایین بود؛ که در سال نخست فعالیت دولت، شاهد افزایش سرعت تکمیل پروژه‌های گازرسانی هستیم و امروز ۵ شهرستان و ۵ شهر منطقه سیستان که مردم این مناطق سال‌ها در انتظار بهره‌مندی از نعمت گاز بودند، از این نعمت برخوردار می‌شوند‌.

سرگزی با بیان اینکه دغدغه این روزهای مردم سیستان‌وبلوچستان کاهش سهمیه سوخت آزاد در کارت‌های سوخت است، گفت: از وزیر محترم نفت می‌خواهم در این تصمیم بازنگری شود و شرایط سهمیه کارت‌های سوخت به حالت قبل بازگردد‌.

وی افزود: در استان پهناور سیستان‌وبلوچستان تنها یک جایگاه سی‌ان‌جی داریم و مردم این استان، برخلاف سایر استان‌ها امکان استفاده از سوخت جایگزین ندارند، انتظار ما این است تا زمان تحقق احداث و بهره‌برداری از ۵۱ جایگاه عرضه سی‌ان‌جی در این استان، سهمیه سوخت مردم به صورت سابق باقی بماند‌.

نماینده مردم زابل و زهک در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: تمامی گازوئیلی که روزانه به سیستان‌وبلوچستان وارد می‌شود ۳ میلیون لیتر است درحالی که طبق اعلام مسئولان دستگاهای مربوطه، روزانه ۹ تا ۱۱ میلیون لیتر قاچاق سوخت از سیستان‌وبلوچستان داریم، در واقع اگر فرض کنیم تمامی ۳ میلیون لیتر گازوئیل وارد شده به استان هم قاچاق شود، باز نسبت به آمار قاچاق سوخت، ۶ تا ۸ میلیون لیتر کمتر است، این بدین معناست که منشأ قاچاق سوخت، استان سیستان‌وبلوچستان نیست بلکه برخی از دیگر نقاط کشور در قاچاق سوخت از سیستان‌وبلوچستان دخیل هستند.وی افزود: ما خواستار تجدیدنظر در حوزه کدینگ هستیم و از وزیر محترم نفت می‌خواهم که جلسات کارشناسی در این خصوص برگزار شود./تسنیم

حاشیه بعدی هم به هشدار وزیر نفت در خصوص کسری گاز  اختصاص دارد.

جواد اوجی،وزیر نفت در مراسم بهره‌برداری و آغاز عملیات اجرایی طرح‌های گازرسانی با بیان اینکه "قطعا امسال هم با کسری گاز در زمستان مواجه هستیم"، گفت: تلاش می‌کنیم با انجام اقداماتی، شرایط تأمین گاز زمستان را مدیریت کنیم که در این زمینه اتفاق مهمی که در حال وقوع است، بهره‌برداری از بخش اول فاز ۱۱ پارس جنوبی به ظرفیت ۱۰ تا ۱۱ میلیون مترمکعب در زمستان امسال است که با انجام ابتکاراتی در شرکت ملی نفت در زمستان سال جاری شاهد شکستن طلسم فاز ۱۱ پارس جنوبی بعد از ۲۰ سال خواهیم بود.
وزیر نفت با بیان اینکه "در شهریورماه سال گذشته تنها یک‌پنجم از تعهدات بودجه‌ای وزارت نفت محقق شده بود"، گفت: موفق شدیم درآمدهای حاصل از صادرات گاز، فرآورده، نفت خام، میعانات گازی و پتروشیمی را جهت تحقق تعهدات بودجه‌ای وزارت نفت وصول کنیم.
این عضو کابینه دولت در پاسخ به سوالی در خصوص انتقاد نمایندگان سیستان‌وبلوچستان به کاهش سهمیه آزاد کارت سوخت مردم این استان گفت: این موضوع را پیگیری می‌کنم و دستور بررسی مجدد خواهم داد.
وی افزود: در تابستان سال جاری در حالی که تولید بنزین کشور بین ۱۰۲ تا ۱۰۴ میلیون لیتر در روز است، در برخی روزها مصرف به بیش از ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیون لیتر در روز رسید و میزان مصرف از میزان تولید پیشی گرفته است؛ با این وجود تلاش کردیم با راهکارهای مختلف، تأمین مطلوب بنزین را در سراسر کشور در تابستانی که مردم بعد از چندسال شیوع کرونا، به استقبال گسترده از سفرهای تابستانی رفتند، داشته باشیم.
وزیر نفت خاطرنشان کرد: امروز کار بزرگی در تکمیل و بهره برداری از پروژه‌های گازرسانی انجام شد و با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، مرحله بعدی افتتاح پروژه‌های گازرسانی را در ۲۲ بهمن امسال خواهیم داشت.

حاشیه آخر این هفته هم به حاشیه های  یک  تصمیم عجیب برای سوآپ گاز ایران به روسیه  می‌پردازد.
حدود یک ماه پیش بود که در حاشیه سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به تهران، تفاهمنامه‌ای میان شرکت نفت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه امضا شد. این تفاهنامه عجیب که به‌طور ویدئو کنفرانس امضا شد از سوی رسانه‌های دولتی ضریب بالایی گرفت در حالی که روس‌ها یک روز پس از این اتفاق، به یک خبر کوتاه اکتفا کردند و نوشتند قرار است گازپروم در حوزه گازی، در ایران سرمایه گذاری کند.
اما محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت درباره‌ی جزییات این تفاهم‌نامه گفت: «سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری گازپروم برای توسعه میدان گازی پارس‌شمالی و کیش، توسعه ۶ میدان نفتی از جمله منصوری، آب‌تیمور، کرنج، آذر و چنگوله، سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیارد دلاری گازپروم برای فشارافزایی میدان گازی پارس جنوبی و سوآپ گاز و فرآورده نفتی با روس‌ها و سرمایه‌گذاری جهت تکمیل پروژه ایران-ال.ان.جی، از محورهای این تفاهم است.»
نکته مهمی که در اظهارات خجسته مهر بیش از همه توجه کارشناسان را جلب کرد، موضوع سوآپ گاز روسیه بود که از نظر کارشناسان، این اقدام می‌تواند منجر به از دست رفتن بازارهای گازی ایران در ترکیه و عراق شده و بازار بالقوه پاکستان را هم از ایران دورتر کند.
پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین در اسفند ۱۴۰۰، اروپایی‌ها تحریم خرید گاز از روسیه را دنبال کردند و روسیه نیز برای تشدید فشار به بروکسل، تصمیم گرفت به بهانه تعمیر خطوط لوله و شرایط جدید پرداخت گازبها، میزان صادرات خود را کاهش دهد.
چندی پیش، گازپروم در گزارشی نوشت: «تولید گازپروم تا پایان ماه جولای نسبت به سال گذشته، ۱۲درصد (۳۵.۸ میلیارد مترمکعب) کاهش یافته است. از طرفی مصرف داخلی روسیه در این بازه زمانی، دو درصد (۳ میلیارد مترمکعب) کاهش داشته و از طرف دیگر صادرات به کشورهای غیر از مقاصد آسیای میانه (CIS) نیز، با کاهش ۳۵ درصدی (معادل ۴۰ میلیارد متر مکعب) روبرو بوده است. صادرات گاز به مقاصد اروپا و ترکیه به ترتیب با کاهش ۴۰.۷ و ۲.۸ میلیارد مترمکعبی روبرو شده است».
پس از آن، اندیشکده نفت دانشگاه صنعتی شریف در گزارشی به این موضوع اشاره کرد و نوشت تجارت گازی با روسیه، هم می تواند خطرناک باشد و هم به تامین منافع جمهوری اسلامی ایران کمک کند.
سولوشن هم در این باره می‌نویسد: «اتمام قراردادهای قبلی صادرات به اروپا و تنش‌های شدید ایجاد شده، حدود ۱۸۰ میلیارد متر مکعب گاز صادراتی روسیه به اروپا را در معرض خطر کاهش جدی قرار داده است. در این میان یک گزینه نیز ورود به بازار خاورمیانه و جنوب غرب آسیا (عراق، پاکستان و...) خواهد بود. دو زیرساخت‌ موجود پیش‌روی این استراتژی مسیرهای ترکمنستان- ایران و آذربایجان-ایران است».
سناریوهای همکاری
برای آغاز همکاری گازی با روسیه، سه سناریو برای ایران می‌توان تصور کرد:
۱ – خرید مستقیم گاز از روسیه از طریق ترکمنستان
۲ – تزانزیت گاز روسیه و دریافت حق تزانزیت
۳ – سوآپ گاز
در میان این سه سناریو، بدترین حالت ممکن که کاملا برخلاف منافع ملی معرفی می‌شود، سوآپ گاز است. یعنی ایران گاز را از روسیه در شمال کشور دریافت کرده و معادل همان گاز را به کشورهای ترکیه و عراق صادر کند.
در صورت اجرای این سناریو، گازی که ایران به ترکیه و عراق صادر می‌کند، گاز روسیه است و در صورت چنین اتفاقی، تهران به‌راحتی بازار خود را به کشور روسیه واگذار می‌کند. ایران دو قرارداد صادرات گاز به عراق با حجم ۵۵ میلیون مترمکعب در روز و با ترکیه قرارداد صادرات ۳۰ میلیون مترمکعبی در روز دارد که رقم بالایی در قراردادهای گازی است.
به همین دلیل، همه متفق‌القول می‌گویند ایران باید گاز روسیه را در حداکثر میزان خود با کمترین قیمت خریداری کرده و با آن تجارت کند؛ بخشی از گاز را به ترکیه فروخته و بخشی دیگر را به عراق صادر کند تا خودش، صادرکننده گاز به این کشورها باقی بماند.
اما همانطور که گفته شد، بدترین نوع همکاری گازی با روسیه، انتخاب مدل سوآپ است که منافع این کشور را تامین کرده، و در مقابل موجب تضییع منافع جمهوری اسلامی ایران می‌شود. این موضوع که تقریبا هیچ عقل سلیمی نمی‌تواند با آن مخالفت کند اما از سوی شرکت ملی نفت ایران به هیچ گرفته شده است.
خجسته مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، در حاشیه آیین آیین بهره‌برداری رسمی از طرح انتقال گاز به جزیره کیش رسما اعلام کرد ایران آماده سوآپ گاز روسیه است؛ آن هم در حداکثر میزان خود!
این اظهار نظر به خوبی نشان می‌دهد برداشت وزارت نفت از تامین منافع ملی به شکل اشتباهی در حال پیاده شدن است و با این وضعیت، بازارهای گازی ایران به‌زودی از دسترس خارج و به روسیه‌ای اعطا می شوند که برای گاز خود، به دنبال بازارهای جدید است./اقتصاد آنلاین

مخاطبین عزیز پایگاه خبری–تحلیلی نفتی‌ها؛ شما می‌توانید از طریق پست الکترونیک naftiha.ir@gmail.com و دایرکت پیج اینستاگرام نفتی‌ها به آدرس @NaftihaNews برای ارائه نقطه نظرات، پیشنهادها، انتقادها و سایر پیام‌های خود با ما در ارتباط باشید.