باید امروز به جریانی اشاره شود که برخی از کارشناسان آن را به مسمویت احتمالی کاتالیست R-86 این پالایشگاه نسبت می‌دهند.

نفتی ها /آذر جزایری_ ابهامات در خصوص مسموم کردن کاتالیست R-62 در پالایشگاه اصفهان همچنان علی رغم تحقیق کمیته بررسی ازسوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی و تهیه گزارشی دراین خصوص، به قوت خود باقی است، اما اگر ازاین مساله نیز بگذریم باید امروز به جریانی اشاره شود که برخی از کارشناسان آن را به مسمویت احتمالی کاتالیست R-86 این پالایشگاه نسبت می‌دهند. شاید برای همین باشد که "نفتی‌ها" در یک سفر یک روزه به این پالایشگاه خواستار پاسخگویی مسوولان این مجموعه به این ابهام شد اما پاسخی صریح دریافت شد؛ پیش از آنکه بگوییم چرا و چگونه گفتند که اگر کاتالیست مسموم هم نشود اگر کاتالیست ایرانی نصب شده در واحد R-62 جواب دهد قطعا مشابه آن را از همان شرکت ایرانی برای واحد R-86 نیز خریداری خواهیم کرد! به زبانی ساده تر آنچه مهم نیست کاتالیست مسموم شود یا نه مهم آن است که در هر شرایطی آن را عوض خواهیم کرد! اظهاراتی که بر ابهامات بیشتر افزوده است و از نظر کارشناسان مشکلات فنی و مبهم بخش مهندسی پالایشگاه اصفهان بیش از پیش نمایان میگردد.

اما شاید بد نباشد اظهارات مسوولان این پالایشگاه و البته نظرات کارشناسی دراین خصوص را در کنارهم قرارداد و قضاوت را به دست مخاطبان نفتی‌ها سپرد؛ قضاوت ازاین جهت که آیا واقعا دست‌هایی پشت‌پرده به دنبال مسموم کردن کاتالیست پالایشگاه اصفهان در جهت ثبت خرید مجدد و سود ناشی ازآن هستند و یا اساسا به اذعان مسوولان امر این کاتالیست در هر صورتی باید تعویض گردد و کار خلاف و یا غیرفنی‌ای هم صورت نگرفته است!

"نفتی‌ها" با حضور در پالایشگاه اصفهان خواستار پاسخ بخش مهندسی این شرکت بنابر اسناد موجود و بلاشک به ۴ سوال شد!

سوال اول: طبق منحنی UOP میزان تزریق EDC(ماده کلردار) باید در حد یک لیتر در روز باشد چرا واحد مهندسی پالایش  1.2 لیتر EDCتزریق کرده است)اسناد این اقدام موجود است)؟چرا در زمان نرمال شدن کاتالیست در یک زمانی( فروردین ماه تا اردیبهشت ماه امسال) 2.9 لیتر ماده کلردار به کاتایست تزریق شده آنهم خارج از استاندارد شرکت UOP! حال سوالی که مطرح می‌شود این است که در حال حاضر در واحد R-86بنا بر چه مبنای محاسباتی‌ای این میزان در نظر گرفته شده است؟

پاسخ مسوولان پالایشگاه اصفهان شامل صابری معاون تولید، هاشم‌ ا‌لحسینی رئیس بخش مهندسی پالایش و کاووسی، مسئول مهندسی واحدهای کاتالیستی به این سوال(فایل صوتی موجود است)

ما معمولا بنا برشرایط واحد و طبق معادلاتی که سازنده پیشنهاد می‌دهد میزان آب و کلر را تنظیم می‌کنیم؛ کار ما در حال حاضر مطابق با دستورالعمل UOP انجام می‌شود ولی عدد دقیقی نمی‌توانم به شما بدهم.روزانه کارشناس باید تشخیص بدهد که الان کاتالیست ما over یا under هست و طبق محاسباتی که روزانه انجام می‌دهد میزان تزریق را مشخص می‌کند؛ حالا میزان کلر در گاز گردشی ما هم در حال حاضر 0.5 است. تمام محاسبات ما نشان داده اند که مقدار کلر کاتالیست ما کمتر از نرمال است و ما چون در کاتالیست‌مان نیاز به کلر داریم در حال حاضر میزان کلر را طبق منحنیUOP ماکسیمم تزریق می‌کنیم یعنی همان 1.2 لیتر در روز.

در واقع نکته‌ای که وجود دارد این است که اگر ما امروز داریم 1.2 لیتر می‌زنیم این همان ماکسیممی است که سازنده به ما این اجازه را داده و ما در هر شرایط مقدار کلر را طبق محاسبات تزریق کرده‌ایم.

پاسخ کارشناسان به این سوال

طبق منحنی UOP  تزریق نرمال کلر کاتالیست  هم اکنون 20% ماده کلر دار EDC بیشتر از حد نرمال تزریق می‌گردد و به مرور زمان این کلر روی کاتالیست انباشته می‌شود و طی حداکثر 2 ماه کاتالیست در وضعیت مسمومیت شدید کلر قرار می‌گیرد و رسوبات کک زیاد تشکیل می‌شود و سایت پلاتین کاتالیست را توسط کک غیرفعال می‌کند  و 100% واکنش‌ها همراه با کراکینگ شدید انجام می‌شود و تولید  LPGشدیدا افزایش می‌یابد.

سوال دوم: علت تزریق نفتای مخلوط به خوراک HSRG در واحد تقطیر چه بوده و چرا خوراک غیراستاندارد به واحد تبدیل کاتالیستی تزریق گردیده است؟ ( بنابر اسناد موجود در تاریخ 21 تا 24 خردادماه سالجاری بلندینگ نفتا از مسیر فرعی به HSRG تزریق شده است!)

پاسخ مسوولان پالایشگاه اصفهان(فایل صوتی موجود است)خیر چنین چیزی تزریق نشده است.

پاسخ کارشناسان به این سوال:طبق موارد اعلام شده و اسناد موجود در "نفتی‌ها"،  در تاریخ 25/03/1401 در طی یک روز LPG تولید کاتالیست R-86 از 400B/D به حدود 1100B/D افزایش می‌یابد و مشاهده می‌گرددFBP  محصول HSRG از 165-170°C به 155°C در هر2 واحد تقطیر کاهش یافته که این نشان دهنده آن است که یک برش نفتی سنگین در حال تزریق به HSRG در واحد تقطیر بوده و ناگهان تزریق آن متوقف شده و با قطع آن و سبک شدن خوراک واحد تبدیل کاتالیستی ناگهان تولید LPG از 400 B/D به 1100B/D افزایش یافته است. این امر ثابت می‌کند احتمالا یک خرابکاری عمدی در حال انجام بوده است.

سوال سوم: چرا هم اکنون تولید LPGبا خوراک سنگین توسط کاتالیست R-86 در حد 50 تا 200 بشکه است و با دمای 480، اکتان 92.5 تا 93 تولید می‌کند؛ آیا این نشان دهنده کلر اضافی یا مسمومیت شدید کلر نیست؟ آیا خوراک HSRG با دامنه تقطیر  IBP/FBP = 110/165 °Cصحیح است؟

پاسخ مسوولان:رنجی که ما الان طبق استاندارد محصولات میانی داریم میزانFBP  اگر اشتباه نکنم 175 است.

آنچه ما در اینجا دریافت میکنیم ماکسیمم FBP  دمای نقطه جوش نهایی heavy –SRG ما  است بین 157 تا 165 است ما تا 175 هم می‌توانیم بالایFBP  رویم دلیل بالا رفتن آن هم این است که چون زمانی که FBP رابالا ببریم‌‌‌ YIELD  ما افزایش پیدا می‌کند محصول ما افزایش می‌یابدLPG ما کم می‌شود و تبعات بسیار مفیدی برای ما دارد و ما درخواست کردیم که IBP   بالاتر رود برای شرایطی که دارا هستیم تمام اینها تست شده است .

طبق برآوردهای ما در حال حاضر کاتالیست های جدیدی هم که خریداری کرده ایم و در حال حاضر پنج،شش ماه است کار می‌کند با شرکت اکسیرنوین دقیقا همین خوراک را به آن می‌دهیم ؛دامنه‌ی رنج و شرایط خوراک این 2 واحد یکسان است و ما همواره در این رنج بوده‌ایم به همین دلیل یک استاندارد محصولات میانی در داخل پالایشگاه داریم که مربوط به امروز هم نیست تقریبا ما از زمانی که سیستم ‌‌ایزوها را طراحی کردیم خروجی و ورودی واحدها و محصولات میانی رنج دارد ،دقیقا در داخل این رنج محصولات میانی ما به تزریقات را انجام می‌دهیم.

 حال یک زمانی ممکن است UOP مربوط به 25 سال گذشته بوده است در آن زمان مشکل بنزین یورو وجود نداشت بنابراین ما واحد ایزو برای نفت‌های سبک نداشته‌ایم به همین دلیل چیزی که برای آن تعریف کردیم گفتی  IBPرا بگیرید 88 یا حتی پایین تر در نظر بگیریم.

 امروزه شما به دلیل آنکه بنزن بالا نرود نمیتوانید  )با نقطه جوش اولیه (IBPمقدار 88  پیش بروید مجبور هستید واحد ایزو را بالا بیاورید از طرفی به این دلیل که من بنزین یورو درست میکنم مجبورم این کار را انجام دهم حتی اگر الان آقایUOP هم بود چاره ای نداشت جز این را قبول کند به همین دلیل است که ما میگوییم اگر کاتالیست حتی جواب نمیدهد باید عوض شود.

_این کار عمر کاتالیست را پایین نمی‌آورد؟

چه بیاورد چه نیاورد من اگر رفتم بنزین درست کنم میخواهم کاتالیست کار کند که چه بشود همین الان حد مجاز بنزن 1٪ است خروجی این واحد را اگر شما پایین بیاورید که پایین آوردیم 8٪ شده است.

_یعنی به خاطر بنزین کاتالیست را کاهش می‌دهید؟

بله نه تنها ما همه ی پالایشگاه‌ها این کار را انجام می‌دهند ،تمام پالایشگاه‌ها سه کار باید انجام دهند یکی کاری است که پالایشگاه تبریز انجام داد بنزن extractor گذاشته است یعنی عملا بنزن را extract می‌کند از بنزین یک کاری بود که پالایشگاه تهران می‌خواست انجام بدهد که نداد بنزن saturation بود که بنزن را اشباع کند کار نرمالی که همه پالایشگاه‌هایی که مانند ما واحد isomerization دارند و می‌توانند نفتای سبک را استفاده دیگری کنند این است که IBP را بالاتر بیاورند.

شما FBPتان هم بالاست.

در خصوص FBP ما رنج مجازمان در FBP تا 175 است و ما دقیقا به خاطر ترکیب نهایی‌مان این کار را انجام می‌دهیم همین الان واحد ۲ ما عملا با همین خوراک کار می‌کند در پروپوزال هم همین را داده‌ایم اگر کاتالیستR-86که در حال حاضر هم وجود دارد و عمر آن هم 17 سال است جواب ندهد آن را عوض می‌کنیم زیرا من بر مبنای کاتالیستFBP و IPB تنظیم نمی‌کنم برمبنای برنامه ریزی تولید کار انجام  می‌دهیم و اولویت برنامه ریزی تولید است تا عمر کاتالیست.

_در حال حاضر IBP  شما چیست و تا چه حد مجاز است؟

مجاز بودن ما بر مبنای این است که ما مقداری نفتا را به اراک می‌دهیم برای فرایندش، که در قرارداد با نفتای اراک FBP نفتای سبک را 110 پیش‌بینی کرده بودند ما از آقایون مجوز گرفته بودیم چون می‌خواهیم بنزن اینها را حذف نماییم تا 130 هم بالا بیاییم، خودمان هیچ مشکلی با آن نداریم چون می‌توانیم همه اینها را در واحد isomerization جذب نماییم بنابر این ما تا رنج 130 بالا می‌آییم اگر چه هیچگاه نیامدیم ما ماکسیم چیزهایی که داشتیم 117 بود که این هم یک برهه ای بود ما در حال حاضر 110 هستیم؛ ما چون محدودیت قرار داد اراک را داشته ایم کنترل می‌کردیم در حال حاضر هم برج هایمان جواب نمی‌دهد اگر برج‌هایمان جواب دهد باز هم بالاتر می‌آوریم مورد بعدی اینکه ما یک قرارداد با پتروشیمی بسته‌ایم،چون خروجی این واحد برای پتروشیمی هم می‌رود زمانی که خیلی بالا بیاوردند بنزن کم می‌شود و صدای پتروشیمی هم در می‌اید مجبور هستیم رنج هم اراک را بدانم هم پتروشیمی و هم برنامه ریزی تولید را .

_در حقیقت یک تصمیم گیری جمعی است؟

دقیقا کاتالیست هایی که ما خریداری کرده ایم  R-62  و  R-86یکی مال 25 سال گذشته بوده یکی مال 18 سال پیش نه بحث بنزین یورو بود نه بحث دیگری امروزه اگر نگاه کنیم قراردادی که با شرکت اکسیرنوین برای خرید کاتالیست نوشته‌ایم بر مبنای شرایط جدید است اگر اکسیرنوین جواب دهد یا هر شرکت دیگری مطمئن باشید R-86هم تعویض می‌نماییم زیرا هم سن آن گذشته و هم اینکه اگر روی این سیستم‌ها جواب ندهد حتما تعویض می‌شود فقط چون تنها یک تولید کننده‌ی داخلی داریم منتظریم ببینیم جواب می‌دهدیا خیر .

پاسخ کارشناسان:

با این خوراک بسیار سنگین کک زیادی روی سطح پلاتین تشکیل می‌شود و سایت پلاتین را غیرفعال می‌کند و 100%  واکنش‌های تبدیل کاتالیستی به سمت واکنش‌های کراکینگ و تشکیل کک بیشتر هدایت می‌شود وLPG  زیاد تولید می‌کند و در طی حداکثر 6 ماه کاتالیست غیرفعال می‌گردد.

طبق طراحی شرکت UOP خوراک واحد تبدیل کاتالیستی بایستی مطابق اعداد زیر باشد:

                                                HSRG                                                           HIN

بنزین سنگین واحد تقطیر بنزین سنگین واحد آیزوماکس

نقطه جوش اولیهIBP =  91°C                              93°C

نقطه جوش پنجاه درصد 50% = 1                       124°C

نقطه جوش نهایی  FBP = 152°C                        166°C

در غیر این صورت شدت غیرفعال شدن کاتالیست تصاعدی و بسیار شدید خواهد شد. (منحنی‌های شرکت UOP دقیقاً این موضوع را اثبات می‌کند.)

اعلام اینکه پالایشگاه اصفهان بر اساس استاندارد ایزو محصولات میانی محصول HSRG را با دامنه تقطیر IBP = 110°C و FBP = 165°C تولید می‌کند یک کار کاملا اشتباه است و موجب کوتاه شدن عمر کاتالیست می‌شود و این کار جهت خراب کردن کاتالیست در حال انجام است.

جدول استاندارد محصولات میانی در پالایشگاه اصفهان , یک مدرک ایزو نوشته شده توسط پالایشگاه است و مبنای علمی برای تعیین کیفیت خوراک واحدهای کاتالیستی نمی‌باشد و جداول آن فقط برای یک دامنه تعریف شده که جداول اطلاعات تنظیم شده تا در زمان ممیزی ایزو  واحد عدم تطابق نخورد و استاندارد ایزو پالایشگاه لغو نشود و بسیاری از اعداد آن فقط جهت یک دامنه +15% تا -15% تعریف شده که مبنای علمی ندارد.

هم اکنون به علت سنگین بودن خوراک و بالا بودن IBP = 110°C مقدار تولید LPG بسیار پایین است (در حد 100-200 B/D) و اگر کیفیت خوراک طبق طراحی انجام گردد مقدار تولید LPG به مقدار زیادی افزایش پیدا می‌کند و پالایشگاه به علت اینکه آگاهی دارد اگر خوراک با کیفیت UOP و طراحی کاتالیست تنظیم گردد خرابکاری روی کاتالیست اثبات می‌گردد از این کار خودداری می‌کند.

سوال چهارم: اخیرا تزریق آب متوقف بوده؛ روزانه معادل 3 تا 5 لیتر آب باید به کاتالیست  R-86 تزریق گردد؛ اگر قطع یا کم شود کلر تزریقی روی یک راکتور تجمع می‌کند و واکنشها در آن راکتوری که کلر زیاد جذب کرده کراکینگ شدید اتفاق می‌افتد و کک زیادی تولید می‌شود و عمر کاتالیست کوتاه می‌گردد! علت اینکار چه بوده است؟

پاسخ مسوولان: مشکلی که در تزریق آب دارد این است که2 بحث وجود دارد اولا بستگی به شرایط خوراکی که می‌آید همینطور بستگی به نمونه‌گیری‌هایی دارد که باید تنظیم شود و چیزی نیست که دائم بخواهیم یک عددی به آن بزنیم اما مشکلی که پیدا کرده است آنالایزرهای تبدیل کاتالیستی ما چون به صورت آنلاین کاتالایزر دارد هردو واحد خراب شده الان چیزی حدود چندین سال است که پیگیری می‌کنیم چون این قطعات تحریمی است خرید آن طولانی مدت است مقداری مشکلات دارد بنابراین الان که اینجا نشسته‌ایم به صورت آنلاین نمی‌توانیم میزان آب را کنترل نماییم مجبوریم به نتایج آزمایشگاهمان به صورت آفلاین دوره‌ای کار نماییم و روی آن هم نیاز است که اندازه‌گیری آب خوراک انجام شود که در حد ppm است، دستگاه های آزمایشگاه ما مقداری قطعات یدکی نیاز دارد که اخیرا تامین کرده اند بنابراین ما بر مبنای آن کار می‌کنیم و در برخی موارد این اعداد همخوانی ندارد چشم و چراغ مهندسی اعدادی است که از آزمایشگاه و آنالایزر می‌آید نه تنها اینها ما آنالایزرهای کوره داریم exess-air مشکل دارد همینطور آنالایزرهای واحد های عملیاتی دچار مشکل است تمام اینها قطعات خارجیhigh-tech است که در داخل ایران ساخته نمی‌شود اما هرگونه data  که بر مبنای آب آمده است ما بر مبنای آن تنظیم کرده‌ایم اما به دلیل اشکال در آنالایزرها بعضا شده که عدد ها عوض شده و ما مجبور شده‌ایم واکنش‌های دیگری نشان دهیم و بر مبنای آن جلو برویم و دوهفته بعد یک جور دیگر شده است.

مانند18خرداد که عدد 40  را به ما نشان داد و ما مجبور شدیم آب را قطع کنیم حال این عدد چقدر واقعی است آنلاین خوبی که دارد چون خط می‌کشد قابل قبول نیست به یکباره بالا و پایین برود اما آزمایشگاه چند روز یکبار که نشان می‌دهد معلوم نیست چقدر صحیح است اما بزرگترین نقاط ضعف کنترل‌ها در صنایع بزرگ ما فعلا آنالایزرها هستند از سنسور گرفته تا مسائل دیگر .امروز که اینجا نشسته ایم واحد R-86  آنلاین آنالایزرش کار نمی‌کند خوشبختانه واحد اکسیرنوین آنها بعد از این چند سال درست کرده‌اند در حال کار است با این کمبود ها در حال حاضر شرایط بهترین حالت است.

پاسخ کارشناسان:

طبق اعلام مدارکUOP  عدم تزریق آب یا تزریق آب کمتر از 4 ppm-wt طبق دستورالعمل UOP باعث عدم توزیع کلر در چهار راکتور واحد تبدیل کاتالیستی می‌گردد و به مرور زمان راکتور اول در وضعیت مسمومیت با کلر افزایش یافته و سه راکتور دوم و سوم و چهارم در وضعیت کمبود کلر قرار می‌گیرد و با این وضعیت تمام کاتالیست‌های چهار راکتور آسیب می‌بینند و پس از مدت کوتاهی کاتالیست غیرفعال گشته و نیاز به احیاء کاتالیست خواهد شد.

نتیجه گیری از نگاه کارشناسان:

از اواخر سال 1399 تا پایان سال 1400 بطور پیوسته دستگاه vaporizer (دستگاه مبدل حرارتی) در واحد تقطیر در سرویس بوده و در حال تبدیل LPG به گاز بوده و با ظرفیتهای بین 2000 B/D تا 6000 B/D محصول LPG تولیدی پالایشگاه (به علت پر شدن مخازن نگهداری LPG حاصل از تولید LPG مازاد در واحدهای تبدیل کاتالیستی) در سیستم کوره های پالایشگاه سوزانده میشده که اگر مقدار LPG سوزانده شده در کوره ها محاسبه گردد حداقل 50 میلیون دلار LPG نیز سوخته شده و خسارت بسیار سنگینی وارد شده است. (لازم به ذکر است سوزاندن پیوسته LPG و در سرویس بودن دستگاه vaporizer به مدت یک سال در سابقه سی سال اخیر پالایشگاه اصفهان بی سابقه بوده است.) در ادامه دو حادثه عملیاتی تخلیه میعانات نفتی در محوطه پالایشگاه اتفاق افتاده و حتی احتمال انفجار و تخریب مجتمع بنزین سازی CCR به وجود آمده  است.

سایر موارد مطرح شده توسط پالایشگاه اصفهان شامل تست کلر کاتالیست بعد از احیاء کاتالیست غیرعلمی است چون کلر در هنگام بستن و تخلیه فشار عملیاتی از روی سطح کاتالیست خارج میشود و این تست را جهت توجیه کردن تزریق کلر اضافه در هنگام عملیات نرمال واحد مطرح میکنند و تست قابل استناد از دیدگاه فنی نمیباشد.

اگر کلر کاتالیست در حد 1.0% wt  باشد هیچگاه کاتالیست همراه با تولید بنزین با اکتان 90 و خوراک 12000 B/D و LPG = 2700 B/D ( بشکه در روز ) تولید نمی‌کند و و بازدهی محصول بنزینplatformate  درواحد تبدیل کاتالیستی به حد C5+ yield = 70% کاهش پیدا نمی‌کند . یعنی کلر کاتالیست به حدی بالا بوده که به جای 3-5% درصد حجمی تولید LPG مقدار 25% درصد حجمی بوده است.

ضمناً سایر موارد مطرح شده فقط جهت پیچیده کردن موضوع برای افراد غیرفنی بیان شده که کسانی که تخصص فنی دقیقی از عملکرد کاتالیست ندارند نتوانند از کارهای اشتباه انجام شده نتیجه گیری دقیقی داشته باشند.

"نفتی‌ها":

به نظر می‌رسد شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی به دلیل حضور مدیریتی بر راس پالایشگاه اصفهان و البته پاسخگو بودن نسبت به تخلفات پالایشگاه های زیرمجموعه در جایگاه قضاوت درست قرار نداشته باشد؛ بنابراین ضروری است نهادهای نظارتی با ورود جدی به این موضوع و بهره گیری از متخصصان و کارشناسان غیرذینفع و بررسی جدی این موضوع نسبت به رفع ابهامات درخصوص مسموم نمودن کاتالیست‌های این پالایشگاه شامل R62  و R86 اقدام نمایند؛ چراکه اگر چنین باشد ضرری هنگفت برکشور تحمیل گردیده و قراراست این روند نیز ادامه دار باشد! بنابراین هر چه زودتر باید به رسمی نانوشته در پالایشگاه های کشور پایان داد و درعین حال در صورت صحت اظهارات مسوولان امر شفاف سازی در خصوص احقاق حق آنان و رفع سوء ذن های موجود اقدام نمود! اما آنچه تا کنون مشخص است ابهاماتی است که به قوت خود باقی است!

مخاطبین عزیز پایگاه خبری–تحلیلی نفتی‌ها؛ شما می‌توانید از طریق پست الکترونیک naftiha.ir@gmail.com و دایرکت پیج اینستاگرام نفتی‌ها به آدرس @NaftihaNews برای ارائه نقطه نظرات، پیشنهادها، انتقادها و سایر پیام‌های خود با ما در ارتباط باشید.