نقتی ها /فائزه پناهی: چند روزی است که  باز هم شایعاتی مبنی بر توقف عرضه میعانات گازی در بورس شنیده می‌شود، خبری  که گویا چندان هم غیر منتظره نبود و پیش از این نیز کارشناسان این حوزه بارها و بارها از احتمال شکست این پروژه همانند تجربه‌های نیمه تمام گدشته صحبت کرده بودند.

نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است، در حالی که روابط عمومی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به دنبال انتقاد رسانه ها از شکست های پیاپی در حوزه عرضه سوخت و میعانات گازی در بورس گفته بود عرضه‌ها قطره‌چکانی و مهندسی شده نیست؛  اما هنوز هم بسیاری از عدم تمایل شرکت ملی نفت برای رقیب تراشیدن برای خود متفق‌القولند.

از سویی دیگر نیز با باز شدن نسبی فضا برای افزایش فروش طی یک سال گذشته، اما شاهد کاهش عرضه محموله‌ها در بورس بودیم تا جایی که محمدرضا پور ابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نامه مهمی به رئیس جمهور نوشت؛ او در این نامه آورده است: ضعف‌های عملکردی بسیاری در این زمینه قابل مشاهده است و به عنوان نمونه علی رغم پیگیری‌های مستمر مجلس شورای اسلامی و ظرفیت‌های قانونی اشاره شده، بررسی‌ها نشان می‌دهد وزارت نفت و شرکت‌های تابعه از عرضه منظم و مستمر نفت خام، نفت کوره و میعانات گازی در بورس انرژی استنکاف ورزیده و بر مدل‌های فروش سنتی و غیرشفاف تاکید دارند، به طوری که فقط در سال ۱۳۹۹، چهار میلیون تن انواع نفت خام نفت، نفت کوره و میعانات توسط شرکت ملی نفت خارج از سیستم بورس عرضه شده است و این اما در حالی بود که بر اساس قانون، وزارت نفت باید ماهیانه ۶ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی در بورس انرژی عرضه می‌کرد.

با اندکی تامل اما می‌توان ردپای اغماض‌ها و عرضه های  قطره چکانی را در روند مرگ تدریجی عرضه میعانات گازی در بورس را دید؛ در آبان ماه ۹۹ و همزمان با تغییر عرضه کننده میعانات گازی پارس جنوبی در بورس، عرضه ها به صورت ناهمگون و قطره چکانی انجام پذیرفت به طوری که در ماه مذکور، یک میلیون بشکه در یک عرضه مهندسی شده صورت گرفته که طبق اطلاعات دریافتی فقط ۷۰۰ هزار بشکه توسط یک شرکت و با شرایط خاص خریداری شده و تاکنون نیز برداشت نشده است.

این عرضه ناهمگون تا جایی پیش رفت که  در آذرماه به اوج خود میرسد و پس از عرضه ۱ میلیون بشکه ای با شرایط خاص تنها ۵۰ هزار بشکه برای عرضه در این ماه در نظر گرفته می شود در صورتی که تقاضای ۱۲۵ هزار بشکه ای در بازار وجود داشت. این فراز و نشیب های عرضه توسط عرضه کننده تا پایان سال ۹۹ و در ماه های ابتدایی سال ۱۴۰۰ نیز ادامه یافته است به طوری که در سه ماه ابتدایی امسال تنها یک عرضه و به میزان ۱۰۰ هزار بشکه صورت گرفته است. میزان عرضه‌های صورت گرفته مطابق جدول زیر است:

علاوه بر این گفته شد که شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران در سال ۹۹ با وجود تحریم های بین المللی و شرایط سخت فروش میعانات گازی عسلویه در بازارهای جهانی و عدم بازگشت پول به کشور و با توجه به ظرفیت های موجود در بخش خصوصی که از این ماده به عنوان خوراک شرکتهای پتروپالایشی و مینی ریفاینری ها استفاده می شود تنها ۲ میلیون و ۱۷۵ هزار بشکه عرضه در رینگ داخلی گذاشته که برای این مقدار حدود ۲ میلیون و ۷۷۲ هزار بشکه تقاضا در بورس انرژی ثبت شده که بیانگر عدم عرضه مکفی به منظور پاسخ به نیاز تولیدکننده داخلی و عدم حمایت از تولیدکننده است.
این روند نامنظم در سال ۱۴۰۰ هم ادامه داشته و در حالی که در ماه سوم امسال هستیم تنها ۱۰۰ هزار بشکه میعانات گازی و آن هم در فروردین عرضه شده که این موضوع در سال پشتیبانی ها و مانع زدایی ها از مصادیق ایچاد مانع برای شرکتهای پالایشی در بخش خصوصی است. این در حالی است که ظرفیت تولید تنها یکی از پالایشگاه های کوچک حدود ۱۵۰ هزار بشکه در ماه است.
یکی دیگر از معضلات این صنعت عدم شفافیت در نحوه قیمت گذاری میعانات گازی و نرخ گذاری بی ضابطه این ماده است. به طور مثال، در آبان ماه ۹۹ و در حالی که قیمت نفت در محدوده ۴۲ دلار در هر بشکه بود، قیمت فروش هر تن میعانات گازی ۵۴۷ هزار تومان بود ولی در آذرماه که با افزایش ۱۵ درصدی، قیمت نفت به ۴۷ دلار رسید، نرخ پایه فروش میعانات گازی با افزایش حدود ۴۵ درصدی به ۷۹۳ هزار تومان در هر تن رسیده است؛  هر چند گفته می‌شود که؛ قیمت‌گذاری دستوری در این بخش خیلی محل بحث نیست زیرا قیمت میعانات بر اساس قیمت نفت خام دریای عمان میان‌گیری می‌شود و مانند بقیه کالاها نیست؛ پس نمی‌توان گفت این نوع قیمت‌گذاری دستوری است.
در مجموع، انتظار می رود وزارت نفت در راستای حمایت از بخش تولید و اشتغال جامعه در شرایط بغرنج اقتصادی، همکاری بیشتری داشته باشد و  به رشد هر چه بیشتر صنعت نفت در بخش خصوصی کمک کند حال باید دید سرانجام شاهد شکست دوباره ای در زمینه بورس و نفت خواهیم بود یا این بار وزیر نفت جدید با استراتژی‌های جدیدش به داد  کشتی  سوراخ شده بورس انرژی خواهد رسید یا خیر.

پست الکترونیکی نفتی‌ها به نشانی naftiha.ir@gmail.com برای دریافت نقطه نظرات، پیشنهادها، انتقادها و شکایات شما به عنوان پل ارتباطی این پایگاه خبری – تحلیلی با شما مخاطبان عزیز، در دسترس قرار دارد که شما مخاطبین عزیز نفتی ها می‌توانید از این طریق با ما در ارتباط باشید.