معمای صادرات نفت به چین حساس‌تر شده است؛ به‌ویژه پس از گزارشی که هفته پیش درباره کاهش شدید فروش نفت ایران به پکن منتشر شد و نگرانی‌ها را بیشتر کرد هرچند که نمی‌توان آن را قبول کرد.

نقتی ها /معمای صادرات نفت به چین حساس‌تر شده است؛ به‌ویژه پس از گزارشی که هفته پیش درباره کاهش شدید فروش نفت ایران به پکن منتشر شد و نگرانی‌ها را بیشتر کرد هرچند که نمی‌توان آن را قبول کرد.
هفته گذشته اتاق بازرگانی تهران گزارشی را منتشر کرد که با واکنش‌های مختلفی در فضای مجازی مواجه شد. این گزارش گفته است صادرات نفت ایران به چین ۹۹ درصد کم شد. این یعنی بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران، در هفت ماهه نخست سال ۲۰۲۱ تنها ۲۲۰ هزار بشکه نفت از ایران خریده؛ معادل ۱۱ میلیون دلار. چنین رقم اندکی، همه را شوکه کرد و انتقادات را نسبت به سیاست‌های دولت چین افزایش داد. رسانه‌ها نوشتند اگر متوسط هر بشکه نفت را ۵۰ دلار در نظر بگیریم، ایران در این هفت ماه در مجموع ۲۲۰ هزار بشکه نفت به چین صادر کرده است. یعنی ماهی ۳۱ هزار بشکه.
قطعاً میزان صادرات نفت ایران به چین بیشتر از این اعداد است، اما موضوع اصلی اینجاست که بخش اعظم صادرات نفت ایران به چین، از روش‌هایی تبعیت می‌کند که اصولاً در ردیف‌های رسمی گمرک ایران و چین جایی ندارند.
به بیان ساده‌تر، ایران بیشتر نفت و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمیایی خود را با روش‌هایی غیرمرسوم که به دور زدن تحریم‌ها معروف هستند، به چین می‌رساند و قاعدتاً در منابع رسمی اثری از آن‌ها دیده نمی‌شود. از زمانی که تحریم‌ها شروع شده، بسیاری از منابعی که از صادرات نفت ایران گزارش می‌دهند، بار‌ها ذکر کرده‌اند اعدادی که اعلام می‌کنند گمانه‌زنی بیش نیست و نمی‌توان صادرات نفت ایران را به طور دقیق تخمین زد.
با این وجود، اتاق بازرگانی علاقه بسیاری دارد که بگوید صادرات نفت ایران به این کشور تقریباً متوقف شده است؛ در همین باره، مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین گفته است: صادرات نفتی ما به چین نسبت به سال‌های ۹۴ و ۹۵ کاهش پیدا کرده و این آمار با کمی شیطنت پخش شده است. این تنها بخشی از صادرات نفتی ما به چین است و میزان دقیق آن نیست.
محرمانگی رقم صادرات
حریری با تأکید بر محرمانه بودن این آمار می‌گوید: میزان واقعی خرید نفتی چینی‌ها از ایران هرگز منتشر نمی‌شود و جزو آمار محرمانه کشور است. مشخص نیست مرکز اتاق پژوهش‌های ایران این آمار را از کدام مجرا و با چه مجوزی منتشر کرده است. نباید روش‌ها و میزان فروش در دوران تحریم‌ها را افشا کنیم.
این در حالی است که گزارش فوق مرجع مشخصی ندارد و معلوم نیست این اعداد از چه دستگاهی استخراج شده است؛ از گمرک چین، گمرک ایران، بانک مرکزی یا وزارت نفت!
خبرگزاری فارس در این باره نوشته است: به طور کلی آمار مؤسسات ردیابی نفتکش‌ها و آمار اداره کمرگ چین دو منبعی هستند که می‌توان با استناد به آن‌ها درباره وضعیت صادرات نفت ایران به چین قضاوت کرد. البته اعداد و ارقام ذکر شده توسط این مراکز نیز با آنچه در واقعیت اتفاق می‌افتد اختلافات بعضاً چشمگیری دارند، زیرا در شرایط تحریم، ایران نفت خود را با روش‌های مخفیانه و دور از رهگیری امریکا به کشور‌های مختلف از جمله چین صادر می‌کند و در نتیجه بسیاری از محموله‌های نفت ایران قابل رهگیری برای این مؤسسات نیز نیستند.
آمار‌ها چه می‌گویند؟
در حال حاضر رسانه‌های خارجی در توصیف شبکه صادراتی نفت ایران از عباراتی همانند «تانکر‌های شبح‌وار ایران» استفاده می‌کنند که حاکی از مخفیانه بودن روش‌های فروش است. در این بین بخشی از نفت ایران تحت نام نفت دیگر کشور‌ها مانند اندونزی و مالزی راهی چین می‌شود، در نتیجه نمی‌توان به آمار‌های گمرک چین نیز درباره واردات نفت از ایران اعتماد چندانی کرد.
از سوی دیگر، اداره گمرک چین در آمار‌های جدید خود اعلام کرده در هفت ماه ابتدایی سال ۲۰۲۱ هیچ نفتی از ایران وارد این کشور نشده و میزان واردات نفت از ایران را با عدد صفر نمایش داده است. با توجه به برقرار بودن جریان صادرات نفت ایران به چین، این موضوع نشان می‌دهد که چین در هماهنگی کامل با ایران برای دور زدن تحریم‌های نفتی امریکا به صورت چراغ خاموش است.
نکته اینجاست که نه تنها آمار اتاق بازرگانی تهران درباره صادرات نفت ایران به چین در هفت ماهه سال ۲۰۲۱ به دلایل متعددی بدون مرجع معتبر و اشتباه است، بلکه آمار این اتاق درباره میزان صادرات نفت ایران به چین در هفت ماهه سال ۲۰۲۰ بنابر گزارش‌های رسمی دولت و اظهارات مقامات دولتی اشتباه به نظر می‌رسد.
طبق آمار اتاق بازرگانی تهران در هفت ماهه نخست سال ۲۰۲۰ مجموع درآمد‌های صادراتی نفت ایران به چین ۷۶۶ میلیون دلار بوده است. با در نظر گرفتن قیمت هر بشکه نفت معادل ۵۰ دلار یعنی میزان صادرات نفت ایران در این برهه زمانی ۷۳ هزار بشکه در روز بوده است که این رقم با آمار رسمی کشور و مؤسسات معتبر (۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه) اختلاف زیادی دارد. در نتیجه آمار ارائه شده توسط اتاق بازرگانی درباره هفت ماه نخست سال ۲۰۲۰ هم اشتباه به نظر می‌رسد.
همچنین طبق آمار اوپک به طور میانگین میزان تولید نفت ایران در هفت ماه نخست سال ۲۰۲۱ نسبت به هفت ماهه نخست ۲۰۲۰، ۳۵۰ هزار بشکه در روز بیشتر است که این اختلاف بیانگر بیشتر شدن میزان صادرات نفت ایران (که عمدتاً به مقصد چین است) به میزان ۳۵۰ هزار بشکه است.
آمار ارائه شده توسط شرکت تانکر ترکرز (مرجع معتبر در تخمین صادرات نفت جهان) نیز ضمن نزدیک بودن به آمار اوپک و سایر منابع، بر کذب بودن ادعای اتاق بازرگانی تهران تأکید می‌کند. به گزارش بلومبرگ، گمرک چین در آمار‌های جدید خود اعلام کرده طی شش ماه ابتدایی سال ۲۰۲۱ هیچ نفتی از ایران وارد این کشور نشده است. این در حالی است که آمار‌های شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها، از دو برابر شدن خرید نفت چین از ایران طی این دوره نسبت به سال گذشته خبر می‌دهد.
در این راستا شرکت ردیابی نفتکش‌ها، تانکر ترکرز گزارش داده است که در نیمه اول سال ۲۰۲۱ ایران روزانه به طور متوسط یک میلیون بشکه نفت راهی چین کرده است. این رقم حتی ۳۰ درصد بیشتر از خرید نفت چین از ایران در دوران قبل از تحریم هاست.
همچنین شرکت ردیابی نفتکش‌ها، تانکر ترکرز در گزارشی دیگر میزان فروش نفت ایران در سال گذشته (۲۰۲۰) را ۵۰۰ هزار بشکه برآورد کرده است، اما در ادامه می‌گوید ایران هم‌اکنون روزانه یک میلیون بشکه صادرات نفت به چین دارد و در برخی ماه‌های سال جاری میلادی، حتی این رقم به ۵/۱ میلیون بشکه نیز اوج گرفته است.
با این وجود هنوز مشخص نیست اتاق بازرگانی تهران بر چه اساس و سیاستی اقدام به انتشار آمار‌هایی عجیب و به دور از واقعیت کرده است؛ شاید قرار است اتفاقی خاص مهندسی شود!/روزنامه جوان