نفتی ها /فائزه پناهی، ایران با دسترسی به منابع گسترده گاز طبیعی، می‌تواند یکی از بازیگران مهم بازار جهانی کود شیمیایی باشد. اما در شرایطی که تحولات ژئوپلیتیکی و اقتصادی، مفهوم «امنیت غذایی» را از سطح داخلی به یک بازی قدرت بین‌المللی ارتقا داده‌اند، موقعیت بالقوه ایران در این بازار استراتژیک همچنان مغفول مانده است.

در همین حال، برزیل به‌عنوان یکی از قطب‌های جهانی تولید محصولات کشاورزی، گامی اساسی در بازتعریف راهبرد خود در حوزه کود شیمیایی برداشته است. شرکت نفت دولتی پتروبراس اخیراً تصویب کرده که روند انتخاب شریک برای راه‌اندازی مجدد دو کارخانه تولید کود نیتروژنی را آغاز کند؛ کارخانه‌هایی که پیش‌تر به‌دلیل قیمت بالای گاز طبیعی تعطیل شده بودند. این اقدام، تنها یک تصمیم صنعتی نیست، بلکه بخشی از یک سیاست کلان برای کاهش وابستگی برزیل به واردات کود و بازیابی کنترل بر زنجیره‌های تأمین است.

این تصمیم را باید در بستر وابستگی ۸۰ درصدی برزیل به واردات کود و افزایش نوسانات بازار جهانی پس از جنگ اوکراین تحلیل کرد؛ جایی که اختلال در صادرات آمونیاک از روسیه و بلاروس، هزینه تولید غذا را به‌شدت افزایش داد و امنیت غذایی را به مسئله‌ای امنیتی تبدیل کرد. در چنین وضعیتی، کشورهای دارای ذخایر گازی مثل برزیل، عربستان، مصر و ایران وارد یک رقابت خاموش برای بومی‌سازی تولید نهاده‌های کشاورزی شده‌اند.

در ایران، صنعت کود شیمیایی با اتکا به مجموعه‌هایی همچون پتروشیمی پردیس، رازی و شیراز، زیرساخت‌های اولیه مناسبی دارد. اما نبود سرمایه‌گذاری خارجی، فرسودگی تکنولوژیک، عدم شفافیت بازار داخلی و محدودیت‌های صادراتی ناشی از تحریم‌ها، عملاً این ظرفیت عظیم را از حرکت بازداشته است.

در نقطه مقابل، برزیل در حالی به‌دنبال راه‌اندازی کارخانه‌های متوقف‌شده است که هنوز اختلافات حقوقی و قراردادی با بهره‌بردار پیشین این تأسیسات پابرجاست. با این‌حال، پتروبراس با عبور از این موانع، به دنبال انتخاب شریک جدید و فعال‌سازی خطوط تولید است—حرکتی که نشان می‌دهد حتی در اقتصادهای باز و آزاد نیز، دولت‌ها در شرایط بحرانی نقش بازیگردان اصلی را ایفا می‌کنند.

اگر ایران بخواهد در این میدان باقی بماند، ناگزیر به بازبینی در سیاست‌گذاری انرژی و زنجیره ارزش پتروشیمی خود است. از تدوین یک سند ملی برای توسعه صادرات کود گرفته، تا بازطراحی سیاست‌های تشویقی برای نوسازی خطوط تولید و تسهیل حضور بخش خصوصی. همچنین فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی برای توسعه بازارهای صادراتی در منطقه آسیای مرکزی، شمال آفریقا و حتی آمریکای لاتین می‌تواند به‌عنوان یک رویکرد مکمل عمل کند.

فرصت امروز برای ایران، فقط یک مسئله اقتصادی نیست؛ بلکه بخشی از یک رقابت ژئوپلیتیکی در جهانی‌ست که در آن، کشورها برای کنترل منابع غذا، انرژی و نهاده‌های تولید با یکدیگر در حال جدالند. کود شیمیایی در این میان، یکی از بی‌صدا‌ترین اما راهبردی‌ترین ابزارهای این رقابت است. نادیده گرفتن آن، به‌معنای واگذار کردن زمین بازی پیش از شروع مسابقه خواهد بود./reuters

مخاطبین عزیز پایگاه خبری–تحلیلی نفتی‌ها؛ شما می‌توانید از طریق پست الکترونیک naftiha.ir@gmail.com و دایرکت پیج اینستاگرام نفتی‌ها به آدرس @NaftihaNews برای ارائه نقطه نظرات، پیشنهادها، انتقادها و سایر پیام‌های خود با ما در ارتباط باشید.