در حال حاضر از میان حدود ۱۴۰ نیروگاه بزرگ در کشور، تنها ۱۴ نیروگاه بخاری توانایی استفاده از مازوت را دارند که عمدتاً در خارج از مناطق پرجمعیت و دور از کلان‌شهرها قرار گرفته ...

نفتی ها /در حال حاضر از میان حدود ۱۴۰ نیروگاه بزرگ در کشور، تنها ۱۴ نیروگاه بخاری توانایی استفاده از مازوت را دارند که عمدتاً در خارج از مناطق پرجمعیت و دور از کلان‌شهرها قرار گرفته و به‌طور محدود از این سوخت استفاده می‌کنند؛ دولت نیز اخیرا اعلام کرده که هیچ‌یک از نیروگاه‌های مستقر در کلان‌شهرها، از جمله اصفهان، کرج و اراک، از مازوت استفاده نخواهند کرد و این سیاست به دلیل نگرانی‌های شدید درباره آلودگی هوا در شهرهای بزرگ اتخاذ شده است. در شرایط کنونی، وضعیت مصرف مازوت در نیروگاه‌های ایران به یکی از مسائل پیچیده و بحث‌برانگیز در مدیریت انرژی و حفظ کیفیت هوا تبدیل شده است. مازوت، به‌عنوان یکی از آلاینده‌ترین سوخت‌های فسیلی، همواره در فصول سرد سال و هنگام کاهش تأمین گاز طبیعی به عنوان جایگزینی برای نیروگاه‌ها مطرح می‌شود.

این امر به دلیل مشکلات در تأمین پایدار گاز، به‌ویژه در زمستان و نیاز به تولید برق مستمر است. با این‌حال، استفاده از مازوت به دلیل آلایندگی بسیار بالا و تأثیرات جدی آن بر سلامت عمومی، همواره با انتقادات شدیدی مواجه بوده است.

سوخت مازوت دارای مقادیر بالایی از گوگرد و سایر ترکیبات سمی است که سوزاندن آن منجر به تولید حجم زیادی از ذرات معلق و گازهای سمی می‌شود. این آلاینده‌ها تأثیر مستقیم بر آلودگی هوا دارند و افزایش آنها در هوای تنفسی، خطر بیماری‌های تنفسی و قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد.

ذخایر سوخت نیروگاهی ۳۶ درصد آب رفت

طبق آمارهای شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، ابتدای شهریور سال ۱۴۰۳ مقدار ذخایر نفت‌گاز نیروگاهی یک میلیارد و ۸۱۰ میلیون لیتر بود که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال (ابتدای شهریور سال ۱۴۰۲) با ۳ میلیارد و ۱۷۴ میلیون لیتر، ۴۳ درصد کاهش یافته است.

همچنین در ابتدای شهریور سال ۱۴۰۳، ذخایر نفت کوره نیروگاهی یک میلیارد و ۴۰۸ میلیون لیتر بوده است که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال (ابتدای شهریور ۱۴۰۲) با یک میلیارد و ۸۵۶ میلیون لیتر، ۲۳ درصد کاهشی بوده است.

در مجموع و با احتساب نفت کوره و نفت گاز نیروگاهی، ذخایر سوخت مایع نیروگاهی کشور در زمان تحویل به دولت چهاردهم، ۳ میلیارد و ۲۱۸۸ میلیون لیتر بوده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال (شهریور ۱۴۰۲) با ۵ میلیارد و ۲۳ میلیون لیتر، ۳۶ درصد کاهشی بوده است.

رشد ۷۵ درصدی تحویل سوخت مایع نیروگاهی در آبان ۱۴۰۳

با این‌حال از ابتدای آبان ۱۴۰۳، به‌طور میانگین روزانه ۲۳.۵ میلیون لیتر نفت‌گاز تحویل نیروگاه‌های کشور شده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال (آبان ۱۴۰۲) با ۱۴.۷ میلیون لیتر، ۷۲ درصد رشد یافته است. همچنین به‌طور میانگین از ابتدای آبان امسال روزانه ۴۲.۶ میلیون لیتر نفت کوره تحویل نیروگاه‌های کشور شده است که این عدد نیز در مقایسه با مدت مشابه پارسال (آبان ۱۴۰۲) با ۲۳.۷ میلیون لیتر، ۸۰ درصد رشد یافته است.

بنابراین در مجموع در آبان امسال به‌طور میانگین روزانه ۷۰.۷ میلیون لیتر سوخت مایع تحویل نیروگاه‌های کشور شده است که این عدد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (آبان ۱۴۰۲) با ۳۸.۴ میلیون لیتر در روز، ۳۲.۳ میلیون لیتر معادل حدود ۷۵ درصد رشد یافته است.

از روز یکم فروردین تا ۱۲ آبان امسال همچنین به‌طور میانگین روزانه ۲۵ میلیون لیتر نفت‌گاز تحویل نیروگاه‌های کشور شده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال با ۲۰.۳ میلیون لیتر، ۴.۷ میلیون لیتر معادل ۲۳ درصد رشد یافته، همچنین به‌طور میانگین روزانه ۲۲.۸ میلیون لیتر نفت‌کوره تحویل نیروگاه‌های کشور شده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال با ۱۴.۲ میلیون لیتر، ۸.۶ میلیون لیتر معادل ۶۰ درصد رشد یافته است.

در مجموع از روز یکم فروردین تا ۱۲ آبان امسال به‌طور میانگین روزانه ۴۷.۸ میلیون لیتر سوخت مایع تحویل نیروگاه‌های کشور شده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال (یکم فروردین تا ۱۲ آبان سال ۱۴۰۲) با ۳۴.۵ میلیون لیتر در روز، ۱۳.۳ میلیون لیتر معادل ۴۱.۵ درصد رشد یافته است.

سهم تهران در سوختن مازوت صفر است

موضوع مورد توجه این است که هیچکدام از نیروگاه‌های کشور تمایلی به استفاده از سوخت مازوت ندارند چراکه استفاده از مازوت هزینه تعمیر، نگهداری و بهره‌بردای را تا ٥٠ درصد افزایش می‌دهد. به عبارتی مصرف سوخت‌های فسیلی بجز گاز حاوی موادی هستند که باعث رسوب‌زایی و خوردگی روی سطوح داغ بویلر می‌شوند.

در این بین در تهران نیز هیچکدام از نیزوگاه‌ها مازوت مصرف نمی‌کنند، در میان نیروگاه‌های تهران اتها نیروگاه بعثت، نیروگاه بخاری است که از سال ۱۳۹۱ بخش مصرف مازوت آن پلمب شده است و در تهران برای تامین برق هیچ نیروگاهی مازوت مصرف نمی‌شود.

سهم نیروگاه‌ها در تولید ذرات معلق تنها ۷ درصد است

از سوی دیگر بر اساس گزارش‌های منتشرشده از سوی سازمان محیط‌زیست، منابع متحرک مانند خودروها و حمل‌ونقل عمومی بیشترین سهم را در آلودگی هوای شهرها دارند. به طور خاص، سهم نیروگاه‌ها در تولید ذرات معلق تنها حدود ۷ درصد اعلام شده است، در حالی که بخش حمل‌ونقل با سوخت گازوئیل و بنزین، نزدیک به ۸۰ درصد ذرات معلق را تولید می‌کند.

این آمار نشان می‌دهد که اگرچه مصرف مازوت در نیروگاه‌ها موضوعی نگران‌کننده است، اما کاهش آلاینده‌های ناشی از حمل‌ونقل و سوخت‌های سنگین نیز باید در اولویت قرار گیرد.

 براساس گزارش سیاهه انتشار سازمان حفاظت محیط زیست درباره سهم منابع ثابت و متحرک در آلایندگی هوا نیز مشخص شده است که در شهر تهران سهم منابع متحرک در آلودگی هوا ۵۹ درصد، در تبریز ۵۷ درصد، در اهواز ۷۲ و در اراک ۵۰ درصد بوده، ترازنامه انرژی کشور سهم هر بخش در تولید ذرات معلق را براساس حوزه مصرف انرژی و نوع سوخت مشخص کرده که طبق اطلاعات این ترازنامه سهم سوخت مازوت در تولید ذرات معلق ۱.۹ درصد است. این رقم در حالی است که سهم گازوئیل در تولید ذرات معلق که عمدتا نیز در بخش حمل‌ونقل استفاده می‌شود، حدود ۷۶ درصد است.

به‌منظور مدیریت بهینه مصرف سوخت و کاهش آلودگی، چندین راهکار قابل‌اجرا است، در فصل‌های سرد که تقاضای گاز افزایش می‌یابد، افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی و بهبود زیرساخت‌های انتقال گاز می‌تواند وابستگی به مازوت را کاهش دهد.

افزایش تولید انرژی‌های تجدیدپذیر همچون خورشیدی و بادی می‌تواند نقش موثری در کاهش نیاز به سوخت‌های فسیلی در نیروگاه‌ها ایفا کند و بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی و کاهش وابستگی به سوخت‌های آلاینده مانند گازوئیل و بنزین می‌تواند به‌طور غیرمستقیم به کاهش مصرف مازوت و سایر سوخت‌های سنگین کمک کند.

در نهایت، مدیریت بحران مصرف مازوت و آلودگی ناشی از آن نیازمند یک برنامه جامع و یکپارچه است که شامل توسعه انرژی‌های پاک، بهبود زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل و مدیریت تقاضا باشد و لازم است که دولت به این موارد توجه ویژه داشته باشد./ایسنا