سجاد کشاورزیان، دکتری انرژی دانشگاه پلیتکنیک میلان نوشت و امید آن میرود مباحث مربوطه با نقد و خوانش نظرها، فربه تر گردد:

نفتی ها /اول. در یک سال اخیر مطالب بیشماری درنقد و تایید قراردادهای جدید نفتی (آی پی سی) و بررسی مزایا و معایب آن در قالب صرفا "یک قرار داد نفتی" مطرح گردیده، درحالیکه جذب سرمایه گذار و ایجاد علاقه مندی برای شرکت های خارجی موضوعی چند وجهیست که جذاب ساختن نوع قراداد شرط لازم برای تحقق این مهم بوده ولی شرط کافی تلقی نمی گردد. جذب سرمایه گذار علاوه بر نفس قرارداد (که بایستی جذاب و به روز باشد)، بستگی به عوامل جغرافیایی، سیاسی و اراده حاکمیتی نیز دارد. با نگاهی آماری به شرایط کشور همسایه مان عراق (که قراداد آی پی سی شباهت هایی با قرارداد جدید نفتی این کشور دارد)، درمیابیم که در حال حاضر شرایط امنیتی، رفاه و نیروی کار تحصیل کرده این کشور به مراتب پایینتر از ایران بوده و سال های متمادیست که با جنگ و نا امنی دست و پنجه نرم میکند. با این حال، فعالیت شرکت های خارجی بزرگ در حوزه صنعت نفت عراق بیشتر و موفق تر از فعالیت آنها در ایران بوده و از امنیت سرمایه گذاری در عراق به این اندازه که درمورد ایران مطرح میگردد سخن به میان نمی اید. دلیل این فعالیت ها علاوه بر مدل قرارداد، وجود یک خواست و اراده جمعی حاکمیتی، بهره بردن از تمامی ظرفیت های موجود، و روابط دیپلماتیک سازنده در این حوزه میباشد . صرف زمان طولانی برای تدوین یک قرارداد جدید و محرمانه ماندن بخش هایی از قرارداد و منحصر نمودن آن در وزارت نفت، ظرفیت استفاده از خرد جمعی را کاهش داده و قرارداد تنظیم شده پاسخگوی نیازمندی های چند وجهی جذب سرمایه نخواهد بود. مطمئنا همفکری مسئولین ارگان ها مختلف و استفاده از تجارب شرکت های موفق خارجی به جای پشت در نگه داشتن آنها میتواند به هدفمند نمودن و تبیین راهبرد ها ی مدیریت استفاده از منابع کمک شایانی نماید.

 

دوم. در بحث های مربوط به (آی پی سی) دائما تاکید میگردد که شرایط جدید به مراتب بهتر از شرایط قراردادهای بیع متقابل است. بر فرض درست بودن این موضوع – که همینطور میباشد- ، آیا واقعا (آی پی سی) مطابق با قراردادهای به روز بین المللی نوشته شده است و جوابگوی نیاز های شرکت های بزرگ و سرمایه گذاران خارجی بوده، و علاقه مندی کافی برای آنها ایجاد میکند؟ (بخاطر محرمانه بودن این قراردادها، نمی توان از بروز بودن این قراردادها مطمئن شد). این نکته بسیار مهمی است که از گذشته و ضعفها درس بگیریم و طرحی نو بیاندازیم ولی صرفا مقایسه کردن این قرارداد با قردادهای قدیم جذابیتی برای شرکت های خارجی بزرگ ایجاد نمی کند و به نظر می رسد بیشتراز هرچیز مصرف داخلی داشته باشد. (آی پی سی) بایستی با نمونه های موفق بین المللی که موجب جذب سرمایه گذار می گردد مقایسه، و نقاط ضعف آن به قوت تبدیل گردد (با شناختی که از دست اندرکاران حوزه بین الملل و امور قرارداهای وزارت نفت داریم، مطمئنا این مقایسه ها و بهبود ها در قرارداد جدید انجام پذیرفته ولی عوامل دیگری که در بند اول بعنوان چند وجهی بودن جذب سرمایه گذار عنوان شد موفقیت این قرارداد ها را تحت تاثیر قرار داده است).

 

سوم.  نکته بسیار مهم دیگری که کمتر به آن اشاره شده است و مایل به دانستن آن میباشم این است که آیا در این نوع قراردادها بندی دال بر تعهد شرکت ها و سرمایه گذاران برای گسترش انرژی های پاک و کاهش مصرف سوخت های فسیلی گنجانده شده است یا خیر؟ همانطور که میدانیم امروزه توجه و اراده جمعی بالایی در زمینه استفاده از انرژی های پاک و حرکت شرکت های بزرگ نفتی به سمت کاهش آلودگی های ناشی ازمصرف سوخت های فسیلی بوجود آمده است. به اعتقاد نویسنده، شرکت های نفتی بایستی پیش قراول حرکت کشورها به این سمت بوده ومسئولیت ریسک سرمایه گذاری ها را بعنوان یکی از مسئولیت های اجتماعی خود بپذیرند. امروزه شرکت های بزرگ نفتی بخشی از بودجه های سالانه خود را به تحقیق و توسعه در موارد مطرح شده اختصاص داده و اهداف میان مدت و بلند مدتی برای دستیابی هرچه سریعتر به تکنولوژی های ارزان و پاک تدوین نموده اند. بر اساس مشاهده شخصی نویسنده از تجربه حضور در جلسات و محافل متعدد مرتبط با صنعت نفت و انرژی در اروپا و صحبت های رو در رو با مدیران و متخصصین این حوزه در رابطه با فرصت ها و تهدید های سرمایه گذاری، کمک به کاهش گرمایش زمین و پایبندی به توافقات بین المللی در این زمینه را میتوان بعنوان یکی از مهمترین اهداف مشترک تمامی شرکت های بزرگ فعال در حوزه نفت و انرژی نام برد.

 

 گرمایش زمین یک واقعیت غیر قابل انکار بوده و در تکامل ترکیب انرژی (انرژی میکس)  و همینطور آینده بازار انرژی تاثیر بسزایی دارد. شرکتهای بزرگ برای سرمایه گذاری در حوزه انرژی، افق های بلند مدت بیست ساله را درنظر گرفته و بنابر این، مقررات و بندهای قرارداد ، تنها یکی از عوامل تصمیم ساز بوده و علاوه بر آن بایستی آینده تکامل بازار انرژی را رصد و پیشبینی نمایند. افزایش روز افزون سهم انرژی های نو در آینده بازار انرژی امری حقیقی است و شرکت های بزرگی مانند توتال ، بی پی، شل،... سرمایه گذاری در این حوزه را شروع و خود را پایبند به توافقات زیست محیطی دانسته و در راستای کاهش آلودگی های ناشی از مصرف سوخت های فسیلی برنامه های میان مدت و بلند مدتی را اجرا و طرح ریزی نموده اند. بنابر این نمیتوان به صرف جذاب ساختن قرارداد نفتی، بدون در نظر گرفتن و گنجاندن اطلاعات و پیش بینی های علمی درمورد تحولات زیست محیطی و  آینده بازار انرژی ایران و منطقه، انتظار افزایش روزافزون جذب سرمایه گذاری در این حوزه را داشت. بسیاری از شرکت های بزرگ خارجی برای دریافت کمک و یا وام از سازمان های بین المللی ( سازمان ملل ، یا اتحادیه اروپا...) جهت سرمایه گذاری در پروژه های انرژی کشور های در حال توسعه، بایستی توجه ویژه ای به توسعه پایدار، کاهش آلودگی های زیست محیطی و بکارگیری انرژی های پاک در راستای توافقات بین المللی داشته باشند.

 

خوشبختانه امروزه اراده و عزمی جهانی وجود دارد (به غیر از مورد ترامپ) که زمان استخراج انرژی از اعماق زمین به پایان رسیده و بایستی نگاه ها را به سمت آسمان چرخاند و از منابع بی پایان و پاک آن استفاده نمود.

 

به امید پیشرفت و اعتلای هرچه بیشتر ایران عزیز