نفتی ها/ فائزه پناهی _ یکی از راه‌هایی که اجازه می‌دهد در شرایط تحریم نفت یا فراورده‌های آن را به دیگر کشورها به‌فروش برسانیم، ایجاد پالایشگاه‌های فراسرزمینی است؛ در همین راستا به اعتقاد کارشناسان، «بازارسازی نفت» مهم‌ترین رویکرد و دستاورد دولت سیزدهم در مواجهه فعال با تحریم‌های فروش نفت است و این مسأله به افزایش فروش نفت کشور کمک کرده است. اکنون یکی از این پالایشگاه‌ها در ونزوئلا کار خود را آغاز کرده است. به‌طوری که اخیراً وزیر نفت اعلام کرد که با اتمام فرایند بازسازی پالایشگاه فراسرزمینی ال‌پالیتو در ونزوئلا، ایران روزانه ۱۰۰ هزار بشکه نفت خام به کشور ونزوئلا برای پالایش در پالایشگاه فراسرزمینی ال پالیتو صادر خواهد کرد.
افزون بر این باید گفت،سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی چه در کشور ونزوئلا باشد و چه در ازبکستان، سیاست ارزشمندی است و عربستان سال هاست از این روش استفاده می‌کند. در حال حاضر، ریاض در پالایشگاه‌های کشورهای مختلف اروپایی و حتی امریکا سرمایه‌گذاری کرده است و از منافع آن بهره می‌برد. تصور من این است که همکاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشورهای محور مقاومت مانند عراق و سوریه به مراتب برای تهران مؤثرتر خواهد بود. این کشورها بشدت به‌دنبال افزایش ظرفیت پالایشگاهی خودشان هستند و زمینه برای همکاری با آنها وجود دارد. کشورهای مورد بحث تکنولوژی‌های بسیار پیشرفته نمی‌خواهند و ما می‌توانیم با امکانات فعلی پالایشگاهی خود با آنها همکاری داشته باشیم.»
در این میان اما دو نکته مهم وجود دارد اول این که باید توجه داشته باشیم، با نگاه واقع‌بینانه، ما در زمینه پالایشگاهی با استانداردهای درجه یک دنیا فاصله داریم. پالایشگاه‌های کشور ما عمدتاً نسل دو هستند و فقط یک پالایشگاه نسل سه در اراک داریم. در حالی که کشورهای پیشرفته روی پالایشگاه‌های نسل پنج کار می‌کنند. بنابراین، ما نمی‌توانیم در بحث پالایشگاه‌سازی و صدور خدمات فنی و مهندسی در کشورهای پیشرو یا کشورهایی که به لحاظ سیاسی شرایط آزادتری دارند، کار کنیم. برخی کشورها مانند ونزوئلا و محور مقاومت هستند که می‌توانیم با آنها همکاری داشته باشیم. این کشورها مایل هستند، دانش موجود کشور ما را در زمینه پالایشگاهی دریافت کنند و ظرفیت پالایشی در کشورشان به وجود بیاورند. باید استفاده از تمام این ظرفیت به‌صورت کامل در دستور کار قرار بگیرد. می‌توانیم پالایشگاه‌های نسل دو و سه را در این کشورها ایجاد کنیم و موضوع خرید تقاضا را در آنها پیش ببریم.»
نکته مهم بعدی اما این است که در این میان هستند کارشناسانی که معتقدند احداث پالایشگاه های فراسرزمینی در زمین کشورهایی که خود نیز به نوعی با تحریم ها دست و پنجه نرم می کنند، نمی تواند به تنهایی مشکلات ایران را حل کند. آنها بر این باورند که کشورهایی که باید برای اجرای پروژه های فرامرزی انتخاب می شوند یا خود بازار مناسبی داشته باشند یا اینکه خود تحریم نباشند.
رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران هم در اینباره می گوید: باید پیش از انجام هر کار توجیه اقتصادی و بازدهی آن مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد. به عنوان مثال در اروپای شرقی سابق پتانسیل مصرف پایین است در حالیکه در کشورهای اروپایی غربی پتانسیل مصرف بالاست. همچنین کشورهایی پر جمعیت آسیایی همچون که سنگاپور و ویتنام پتانسیل مصرف بالا بوده و از طرفی در فرآیند توسعه جهانی هستند، می تواند بازدهی خیلی خوبی برای کشور ما داشته باشد.
از سویی دیگر هر چند تاکنون وزارت نفت جزییات دقیقی درباره مسائل مالی پالایشگاه ال‌پالیتو، قیمت تمام شده تولید محصول در ونزوئلا و بازدهی این طرح پالایشگاهی اعلام نکرده است، که با این ایهام طبق نظر برخی کارشناسان دولت می تواند با سرمایه‌گذاری در بخش های دیگری سود بیشتری را به دست آورد. به عنوان مثال صرفه اقتصادی ایجاد پالایشگاه های کوچک یا همان مینی ریفاینری ها بسیار بالاتر است. در واقع دولت با این کار می تواند با سرمایه گذاری کم تر و مشارکت بخش خصوصی به بازدهی بیشتری دست پیدا کرد که بهتر است مورد بررسی بیشتری قرار بگیرد.