نفتی ها /افزایش میزان مصرف گاز و برق خانگی در فصل زمستان سال گذشته سبب شد تا کشور با مسئله‌ای پیچیده انرژی مواجه شود. مثلث شومی که سال گذشته در قالب نتایج این مسئله پیچیده عیان شد، از ۳ ضلع قطعی گاز، قطعی برق و خاموشی زمینه نارضایتی مردم را فراهم می‌کرد.
به استناد اظهارات مسئولان در سال گذشته هیچ راهکاری به جز انتخاب بین یکی از اضلاع این مثلث شوم وجود ندارد، اما بررسی جوانب این مسئله بیانگر وجود راهکارهای خرد و کلان برای حل ریشه این مسئله دشوار است.
در همین ارتباط پیش از مواجه با مسئله پیچیده انرژی فصل زمستان نسبت به بررسی دقیق شرایط موجود، راهکارهای در دسترس برای حداقل کردن زمینه نارضایتی مردم و بیان راهکارهای بلند مدت به منظور مدیریت چالش یاد شده در قالب ادامه پرونده‌ای با عنوان «مثلث شوم» می‌پردازیم.
چالش قطعی برق، قطعی گاز و به دنبال آن آلودگی هوا یک ضلع مسئله‌ای هستند که ریشه آن ناترازی گاز طبیعی تلقی می‌شود. در شرایط عادی، سوخت قابل توجه مورد استفاده نیروگاه‌های تولید برق کشور بر مبنای گاز طبیعی طراحی شده است، زمانی که میزان استخراج گاز کشور متناسب با مصارف تعیین شده باشد، قطعی گاز مشترکان خانگی، صنعتی و سایر اتفاق نخواهد افتاد، از طرفی واحدهای نیروگاهی به عنوان یکی از مشتریان بزرگ گاز کشور نیز با محدودیت سوخت مواجه نشده و قطع برق نیز اتفاق نمی‌افتد.
*چرا در زمستان با مثلث شوم قطعی برق، قطعی گاز و آلودگی هوا روبه‌رو می‌شویم؟
در شرایطی که گاز طبیعی مورد نیاز نیروگاه نیز تامین شود،الزامی به استفاده از سوخت مایع در واحدهای نیروگاهی نبوده و در نهایت مشکلات آلودگی هوا ناشی از مصرف سوخت مایع در واحدهای نیروگاهی تشدید نخواهد شد.
دسترسی به شرایط عادی در طول سال‌های اخیر به سبب حکمرانی به شدت غلط در حوزه انرژی در قالب مواردی از جمله بی‌توجهی نسبت به مدیریت مصرف انرژی از طریق بهینه‌سازی مصرف و کاهش اتلاف شبکه، تعرفه‌گذاری غلط، عدم توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و بی‌توجهی نسبت به مخازن انرژی کشور به مسئله‌ای غیر ممکن بدل شده است.
*جزئیاتی از تامین سوخت نیروگاهی در زمستان سال ۱۴۰۰
بر همین اساس در سال جاری به استناد اظهارات متولیان انرژی کشور، در شرایطی که نیروگاه‌های کشور در فصل زمستان به ۲۲۷ میلیون متر مکعب گاز طبیعی در طول روز نیاز دارد، اما صنعت گاز کشور در فصل سرد تنها توان تامین ۱۱۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی را دارد و عملا ۵۲ درصد از نیاز نیروگاهی کشور برای تامین اوج بار زمستان ۱۴۰۰ تامین نخواهد شد.
صورت دیگر مسئله یاد شده در تامین نشدن سوخت نیروگاهی به این معناست که نیمی از نیاز مصرف پیش‌بینی شده ۴۳ هزار مگاواتی در فصل زمستان معادل نزدیک به ۲۳ هزار مگاوات ناترازی در تامین برق به وجود خواهد آمد.
ناتوانی در تولید نیمی از نیاز به مصرف برق در فصل زمستان در شرایطی که فشار قطعی برق در تابستان گذشته زمینه نارضایتی بسیاری از مشترکان به خصوص در بخش صنعتی را مهیا کرد، امری غیر قابل پذیرش است.
بر همین اساس به منظور پوشش این نقیصه، تولید ۲۳ هزار مگاوات برق کشور در فصل سرد باید از طریق سایر سوخت‌های موجود نظیر سوخت فسیلی مایع تامین شود. اولین گزینه تامین سوخت مایع به منظور جلوگیری از خاموشی گسترده در فصل زمستان، اتکا به گازوئیل است.
این گزینه یعنی استفاده گازوئیل در واحدهای نیروگاهی با وجود اینکه ضرر و زیان اقتصادی فراوانی را برای کشور به همراه دارد، زیرا گازوئیل یکی از منابع تامین ارز کشور با استفاده از صادرات است، اما می‌تواند علاوه بر پوشش مسئله قطعی برق جلوگیری کند.
در همین راستا، در حال حاضر جلوگیری از قطعی برق در فصل سرد به روزانه ۱۷۷ میلیون لیتر گازوئیل نیاز دارد. این یعنی در ۳ ماه فصل سرد سال بالغ بر ۱۰.۵ میلیارد لیتر گازوئیل نیاز است تا چراغ برق کشور همچنان روشن بماند.
*صنعت برق راهی جز استفاده از مازوت ندارد
طبیعی است، تامین این میزان قابل توجه گازوئیل با توجه به مقاصد دیگر مصرف این فرآورده از جمله در حمل و نقل امکان پذیر نبوده و به نظر می‌رسد، تنها ۱۴۲ میلیون لیتر گازوئیل در روز از سوی صنعت نفت قابلیت تامین دارد.
بر همین اساس، جلوگیری از خاموشی و تامین اوج بار سال ۱۴۰۰ با ناترازی ۳۵ میلیون لیتری مواجه خواهد. تامین این انرژی باید از طریق حامل‌های دیگر نظیر مازوت و یا میعانات گازی در دستور کار قرار گرفته و در زمستان سال جاری با توجه به روند غلط سال‌های گذشته به منظور جلوگیری از قطعی برق و گاز، چاره‌ای جز استفاده از مازوت و میعانات گازی وجود ندارد.
با توجه به محدودیت‌های ایجاد شده در این حوزه و ناتوانی در حذف مازوت از سبد سوخت نیروگاهی کشور، باید به سراغ راهکارهایی رفت که آلودگی ایجاد شده ناشی از مازوت را به حداقل برساند.
*فیلتراسیون مشتقات گوگرد، سریع‌ترین راهکار جلوگیری از آلودگی هوا
در همین راستا، با توجه به این مشتقات گوگرد موجود در مازوت اصلی‌ترین عامل آلودگی این فرآورده نفتی هستند، لذا حذف این عنصر می‌تواند تا ۹۰ درصد از آلودگی‌های انتقال یافته به هوا را تعدیل کند. بر همین مبنا ۲ راهکار حذف مشتقات گوگرد از سوخت پیش از ورود به نیروگاه و همچنین حذف مشتقات گوگرد از طریق فیلتراسیون دود پس از سوخت مازوت در نیروگاه از شیوههای فنی کاهش قابل توجه آلودگی هوا است.
بر همین مبنا با توجه به تحلیل اقتصادی و زمان مورد نیاز در دسترس باید نسبت به انتخاب یکی از این دو راه حل در کاهش آلودگی ناشی از مصرف مازوت اقدام کرد. در همین رابطه، محمد پورحمید، کارشناس انرژی با بیان اینکه در زمستان سال جاری امکان راه‌اندازی واحدهای گوگرد زدایی از مازوت پیش از مصرف وجود ندارد، گفت:«هزینه گوگردزدایی و زمان احداث واحدهای مرتبط با این حوزه قابل مقایسه با فیلتراسیون و حذف مشتقات گوگرد در دودکش نیرگاها نیست و راه حل بهینه و سریع نصب فیلتر در واحدهای نیروگاهی است.»
با توجه به اظهار نظر کارشناسان در این حوزه به نظر می‌رسد، نصب فیلتر و استفاده ازشیوه‌های حذف مشتقات گوگرد در دودکش نیروگاه‌ها می‌تواند زمینه استفاده از مازوت را مهیا کرده و منجر به عبور موثر از چالش قطعی برق و قطعی گاز بدون تشدید آلودگی هوا شود./فارس