نقتی ها /اواخر دی ماه سال گذشته، سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه مجلس شورای اسلامی از تکلیف مجلس به دولت جهت فراهم کردن زیرساختهای فیزیکی و نرم افزاری لازم جهت عرضه و انجام معامله حداکثر ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در بورس انرژی در سال ۱۴۰۰ خبر داد و در این راستا، چهارشنبه ۱۹ خردادماه، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور آیین نامه اجرایی عرضه گاز طبیعی در بورس انرژی را ابلاغ کرد.
به موجب این آیین‌نامه، شرکت ملی گاز ایران مکلف است در سال ۱۴۰۰، با در نظر داشتن تراز تولید و مصرف گاز طبیعی، زیرساختهای فیزیکی و نرم‌افزاری لازم را برای عرضه و انجام معامله تا سقف حداکثر ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در بورس ایجاد کند.
این ورود از این لحاظ که سرانجام شرکت ملی گاز هم به عرضه گاز طبیعی در بورس انرژی تن داد، به خودی خود مسرت بخش است و به نظر می‌رسد گامی باشد برای شفافیت و حتی امکان سوآپ، اما از سوی دیگر چند نقطه ضغف مهم نیز در این آیین نامه به چشم میخورد. از جمله اینکه برای شرکت ملی گاز، سقف عرضه (۱۰ میلیارد مترمکعب) تعیین شده است اما در مقابل کف عرضه تعیین نشده و بنابراین اگر این شرکت یک میلیارد مترمکعب نیز در بورس انرژی عرضه کند، به وظیفه قانونی خود عمل کرده است.
علاوه بر این به گفته بسیاری از کارشناسان، در این آیین نامه خبری از معاملات فیوچر نیست. این درحالی است که بسیاری از کارخانجات در فصل زمستان به دلیل کمبود گاز، مجبور به مصرف سوخت دوم یا همان مازوت میشوند و اگر امکان معاملات فیوچر برای آن ها وجود داشت، یعنی اکنون اقدام به خرید گاز میکردند و گاز را در زمستان تحویل میگرفتند، میتوانستند این مشکل را مدیریت کنند. درحالی که این امکان وجود ندارد و قاعدتا کارخانه ها نیز برای ذخیره گاز تا فصل زمستان، انبار ندارند.
در واقع، اساساً بورس یک بازار متشکلی است که دارای قواعد و قوانین خاص خود است. هدف از شکل دهی این بازار، تعیین قیمت‌های واقعی و شفافیت در نرخ های کالا است. از سوی دیگر وظیفه دیگر بورس دسترسی آسان همه فعالان اقتصادی به کالاهایی است که در این بازار عرضه می شود. مضاف بر آن مسئله اطلاع‌رسانی دقیق و سریع نیز سبب شده است که بورس در واقع به محل خوبی برای رشد و ترقی اقتصاد هر کشور بدل شود.
حالا جدای از این نقاط ضعف که در آیین نامه وجود دارد، مسئله بعدی تجربیات تلخ دیگر در زمینه ورود نفت و میعانات گازی به بازار بورس است که همیشه با بی نظمی هایی همراه بوده که پیشرفت این روند را کند نموده است، چنانچه بارها مشاهده شده حتی این بی نظمی‌ها در سال ١٤٠٠ هم ادامه داشته و در حالی که در ماه سوم امسال هستیم تنها ١٠٠ هزار بشکه میعانات گازی و آن هم در فروردین عرضه شده که این موضوع در سال پشتیبانی ها و مانع زدایی ها از مصادیق ایچاد مانع برای شرکتهای پالایشی در بخش خصوصی است. این در حالی است که ظرفیت تولید تنها یکی از پالایشگاه های کوچک حدود ١٥٠ هزار بشکه در ماه است..
حالا نکته مهم اینجاست که اگر نه تنها دولت، بلکه دیگر نهادها و ساختار نظام ایران به صورت کامل، دقیق و جامع بستر مناسبی برای حضور صنعت نفت و گاز کشور در بورس انرژی را فراهم نکند و از آن سو اجازه بازار رقابتی را ندهد، این بورس هم مانند دیگر بازارهای کشور به محل رانت و فساد جدی بدل خواهد شد. لذا نه تنها کمکی به اقتصاد ایران در مقابله با تحریم ها نمی کند، بلکه خود بار مضاعفی بر مشکلات ما در این شرایط خواهد بود./فائزه پناهی
پست الکترونیکی نفتی‌ها به نشانی naftiha.ir@gmail.com برای دریافت نقطه نظرات، پیشنهادها، انتقادها و شکایات شما به عنوان پل ارتباطی این پایگاه خبری – تحلیلی با شما مخاطبان عزیز، در دسترس قرار دارد که شما مخاطبین عزیز نفتی ها می‌توانید از این طریق با ما در ارتباط باشید.