نفتی ها /شهزاد با رد این نظر که پاکستان برای راه‌اندازی خط لوله گاز ایران فعالیت نمی‌کند، گفت: اسلام‌آباد پیشاپیش احداث خط لوله‌ای که استان سند را به گوادر وصل می‌کند، آغاز کرده است. بنابراین، تنها بخش باقی‌مانده، اتصال خط لوله از مرز ایران به شمال گوادر است.
وی که عصر سه‌شنبه در بنیاد مطالعات قفقاز در تهران سخن می‌گفت، درباره چالش‌های پیش‌روی این پروژه تاکید کرد: البته فشار آمریکا و موضوع کمبود منابع مالی هم در میان بوده است. با این حال، خرد جمعی پاکستان بر این باور است که این کشور بدون گاز ایران، امنیت انرژی نخواهد داشت.
وی درباره پروژه انتقال گاز از ترکمنستان، موسوم به تاپی، خاطرنشان شد: تاپی قربانی جنگ در افغانستان شده است و احتمالا زمان تعیین‌شده برای بهره‌برداری از آن (۲۰۲۰)، دست‌نیافتنی خواهد بود. بنابراین، پاکستان به خط لوله گاز ایران بسیار بیشتر از تاپی نیاز دارد.
این پژوهشگر پاکستانی پیش‌بینی کرد که خط لوله گاز ایران به پاکستان در دو تا سه سال آینده تکمیل شود.
تغییر سیاست پاکستان در قبال افغانستان
'محمد عرفان شهزاد' با اشاره به اینکه نخبگان و سیاست‌مداران پاکستانی پذیرفته‌اند که سیاست اسلام‌آباد در افغانستان پایدار نبوده است، اظهار کرد: ما زمانی از مجاهدین علیه اتحاد شوروی حمایت کردیم، سپس در کنار طالبان و در مقابل بخشی از مجاهدین ایستادیم و بالاخره در جریان 'به اصطلاح جنگ علیه تروریسم' که آمریکا بعد از حوادث ۱۱ سپتامبر آغاز کرد، مقابل طالبان بودیم.
با این همه، به گفته 'شهزاد'، دیدگاه افکار عمومی پاکستان، امروز این است که اسلام‌آباد نباید سیاست‌هایش را بر افغانستان تحمیل کند و باید اجازه بدهد افغان‌ها خودشان تصمیم‌گیری کنند.
شهزاد افزود: بر این اساس، طی پنج تا هفت سال اخیر، شاهد تغییر چشمگیری در سیاست پاکستان بوده‌ایم و اسلام‌آباد اکنون به طور کامل از یک فرآیند صلح مبتنی بر حاکمیت و مدیریت افغان‌ها پشتیبانی می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه پاکستان بارها گفته است که اجازه نخواهد داد از خاک این کشور علیه افغانستان استفاده شود، یادآور شد: از سال ۲۰۰۳، بزرگترین عملیات‌ها برای مبارزه با شبه‌نظامیان در مناطق قبیله‌نشین پاکستان انجام شده است و به عنوان ناظری که همکار دولت نیست، می‌توانم بگویم که پاکستان پیشاپیش ۹۰ درصد از شبه‌نظامیان و تروریست‌های مستقر در خاک خود را نابود کرده است.
این پژوهشگر پاکستانی درباره نقش اسلام‌آباد در روابط امروز طالبان و پاکستان گفت: پاکستان در جایگاهی نیست که به این دوطرف بگوید وارد مذاکره شوند، اما بسیار علاقه مند است که کابل و طالبان گفت‌وگو کنند و اگر آنها بخواهند چنین کاری کنند، اسلام‌آباد برای تسهیل کارها، تمایل فراوان دارد.
نقش هند در روابط پاکستان و افغانستان
محمد عرفان شهزاد با اشاره به اتهام‌هایی که از سوی افغانستان پیرامون دخالت‌های پاکستان در آن کشور مطرح می‌شود، تصریح کرد: این موضوع اهمیت دارد که بدانیم سخنان دولت افغانستان، نمایانگر دیدگاه‌های چند درصد از افکار عمومی آن کشور است. همچنین باید به روابط خاص دولت افغانستان با هند و تاثیر این روابط در ایراد اتهام به پاکستان توجه کنیم.
وی اتهام‌ها علیه اسلام‌آباد را جنگ روانی برای ایجاد تنش‌های بلندمدت در روابط پاکستان و افغانستان دانست و یاد آورشد: اسلام‌آباد پیشنهاد کرد که موانع مرزی میان دو کشور ایجاد شود، اما دولت افغانستان با اشاره به اختلاف مرزی 'دیورند' با آن مخالفت کرد. پاکستان در این زمینه پیشنهاد کرد که موانع مرزی را چندین کیلومتر درون خاک خود ایجاد کند، اما افغان‌ها به این هم اعتراض دارند.
معاون موسسه مطالعات سیاسی در پاکستان، با اشاره به یک میلیون و هفتصد هزار مهاجر ثبت شده افغان در پاکستان، افزود: شمار کل مهاجران قانونی و غیرقانونی شاید به سه میلیون نفر برسد. یک راه برای جلوگیری از اینکه برخی گروه‌های معارض افغان از خاک پاکستان استفاده نکنند، این است که پناهندگان به کشور خود بازگردند. اما کابل با این کار مخالف است و می‌گوید برای بازگشت آنان آمادگی ندارد.
شهزاد با تایید این سخن که پاکستان برای دسترسی به آسیای میانه به افغانستان نیاز دارد، خاطرنشان شد: مشکل اینجاست که افغان‌ها می‌گویند به شرطی این دسترسی را برای اسلام آباد فراهم می‌کنند که این کشور اجازه دهد هند نیز از خاک پاکستان به آسیای میانه دسترسی داشته باشد. ما بارها به برادران افغان خود گفته‌ایم که روابط هند و پاکستان را با روابط افغانستان و آسیای میانه همانند ندانند.
پاکستان هوادار نقش‌آفرینی چین است
محمد عرفان شهزاد با اشاره به اینکه چینی‌ها تا سال ۲۰۱۴ حضوری جدی در افغانستان نداشتند، افزود: اسلام آباد همواره از پکن خواسته است که نقشی موثرتر و فعالانه‌تر در افغانستان بازی کند.
وی اظهار کرد: چینی‌ها از سال ۲۰۱۴ نه‌تنها در افغانستان سرمایه‌گذاری کردند، بلکه از کابل خواستند که به دالان اقتصادی پاکستان و چین بپیوندد. البته رئیس‌جمهوری افغانستان در سال ۲۰۱۵ و در بیانیه‌ای نامتعارف، گفت به شرطی به این دالان اقتصادی می‌پیوندد که پاکستان اجازه دسترسی هند به افغانستان را از خاک خود بدهد.
این پژوهشگر پاکستانی با اشاره به ارتباطات سه‌جانبه اسلام‌آباد – پکن – کابل در سطح وزیران، خاطرنشان شد: با ابتکار اسلام‌آباد، روابط چهارجانبه‌ای نیز میان پاکستان، چین، افغانستان و تاجیکستان برای مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی در مرزهای مشترک شکل گرفته است.
واردات برق از تاجیکستان برای پاکستان سودمند نیست
معاون موسسه مطالعات سیاسی در پاکستان، ضمن تشریح تاریخچه‌ای از روابط پاکستان و آسیای میانه اظهار کرد: شخصا مخالف پیوستن پاکستان به پروژه موسوم به 'کاسا-۱۰۰۰' هستم که قرار است برق مازاد تاجیکستان و قرقیزستان را به افغانستان و پاکستان وارد کند.
وی درباره دلیل مخالفت خود گفت: با توجه به اینکه توان تولید برق آبی در پاکستان، ۵۰ هزار مگاوات برآورد شده است، این بحث جدی وجود دارد که چرا باید به جای استفاده از منابع داخلی، به واردات، آن هم از تاجیکستان روی بیاوریم که پای اختلاف دوشنبه و تاشکند بر سر منابع آب را نیز به میان می‌آورد. ما خود، اختلاف بر سر منابع آب را تجربه کرده‌ایم؛ چنانکه در قیاس با هند، کشور پایین‌دست آب به حساب می‌آییم و همواره از دهلی خواسته‌ایم که منابع آب را منصفانه با پاکستان تقسیم کند.
وی همچنین با اشاره به اینکه منسوجات مهمترین محصول صادراتی پاکستان است، یاد آورشد: به جز ازبکستان و قزاقستان، سه کشور دیگر آسیای میانه بازارهای بزرگی نیستند و نمی‌توانند کالای چشمگیری از پاکستان خریداری کنند.
پاکستان باید با ارمنستان ارتباط برقرار کند
'محمد عرفان شهزاد' با اشاره به اینکه پاکستان روابط سیاسی با ارمنستان ندارد و بر سر مسئله 'ناگورنو قره‌باغ' همه‌جانبه از جمهوری آذربایجان پشتیبانی کرده است، تصریح کرد: نداشتن رابطه با ارمنستان از نظر من درست نیست و اسلام‌آباد بهای این قطع رابطه را نیز پرداخته است. چنانکه ارمنستان به‌تازگی، درخواست پاکستان برای عضویت در مجمع پارلمانی 'پیمان امنیت دست‌جمعی' را وتو کرد.
وی با اشاره به اینکه ارزش بازرگانی میان باکو و اسلام‌آباد بسیار کم و حدود ۱۶ یا ۱۷ میلیون دلار است، اظهار کرد: جمهوری آذربایجان نشانه‌هایی از علاقه مندی برای خرید جنگنده‌های JF-۱۷ که به طور مشترک توسط پاکستان و چین تولید می‌شود، تمایل نشان داده است. اما باکو در این مورد، به اصطلاح 'یک قدم پیش و دو قدم پس می‌گذارد' و مصمم نیست. شاید انگیزه باکو از بازی با کارت خرید جنگنده این باشد که پاکستان را از ارمنستان دور نگاه دارد.
میزگرد 'سیاست پاکستان در قبال آسیای مرکزی و قفقاز' عصر سه‌شنبه با مشارکت دانشگاه علامه طباطبایی و پارک علم و فن‌آوری دانشگاه تهران و با حضور جمعی از پژوهشگران در بنیاد مطالعات قفقاز برگزار شد.
در این میزگرد، 'جعفر حق‌پناه' استاد مدعو مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران، با طرح پرسش‌هایی، آغازگر بحث بود و در پایان نیز به سوالات حاضران درباره مسائل مربوط به موضوع میزگرد پاسخ گفت.
