نفتی ها /پتروشیمی ایران اگرچه نخستین بار است که به طور رسمی در لیست تحریم‌ها قرار می‌گیرد اما این صنعت ثابت کرده که با وجود موانع و مشکلاتی که همواره تحریم بر سر راه آن قرار داده، علاوه بر تولید مستمر محصولات، به عنوان یک منبع قابل اعتماد تامین ارز در کشور مطرح بوده و خواهد بود.
پتروشیمی‌ها آخرین حلقه از صنعت نفت و گاز در جهان به شمار می‌روند و از آنجا که منابع هیدروکربوری تا رسیدن به صنعت پتروشیمی فرآیندهای مختلفی را پشت سر می‌گذارند، بیشترین ارزش افزوده را نیز به دنبال دارند.
از همین روست که تنوع محصولات در این صنعت در مقایسه با صنعت نفت، بسیار بیشتر بوده و طبیعی است که مشتریان بزرگ و کوچک زیادی نیز داشته باشد. از سوی دیگر محصولات پتروشیمی بر عکس نفت خام در حجم‌های بالا صادر نمی‌شود و محموله‌هایی با تناژ به مراتب پایین‌تر از نفت خام هستند و با وجود آنکه قیمتی بالاتر از نفت دارند اما به دلیل کوچک بودن حجم صادرات، دریافت پول آن آسان‌تر است.
بر همین اساس است که در کمتر مواردی شاهد تحریم صنعت پتروشیمی در ایران و جهان هستیم.
با این حال و با وجود تاکید چند باره فعالان صنعت پتروشیمی، آمریکا دیروز بزرگترین شرکت پتروشیمی ایران را به همراه ۳۹ شرکت تابعه آن به لیست تحریم‌ها اضافه کرده است. آمریکا دلیل این کار را حمایت هلدینگ خلیج فارس از قرارگاه خاتم الانبیا عنوان و اینکار را در راستای مقابله با تروریسم تعریف کرده است.
در نخستین اظهار نظر در این زمینه سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به تحریم شرکت‌های پتروشیمی ایران گفته که تنها یک هفته صبر نیاز بود تا پوچ بودن ادعای رئیس جمهوری آمریکا برای مذاکره با ایران ثابت شود.
اما فارغ از بحث‌های سیاسی تحریم پتروشیمی ایران، سوالی که مطرح می‌شود تاثیر این تحریم‌ها بر پتروشیمی و به طور عام اقتصاد ایران است.
تحریم پتروشیمی جدید نیست
ایران از سال ۵۷ و همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی با تحریم‌های گوناگونی روبرو بوده و اگرچه این تحریم‌ها در سال‌های اخیر شدت گرفته اما هر بار مسیرهای برای عبور کم هزینه از تحریم‌ها در کشور تعریف شده است.
صنعت پتروشیمی نیز از این قاعده مستثنی نیست. تا پیش از این، پتروشیمی هیچ گاه به طور رسمی در لیست تحریم‌ها قرار نداشته اما با شروع هر دوره از تحریم‌ها و سخت‌شدن مبادلات بانکی ایران با کشورهای دنیا، شرکت‌های صاحب نام در عرصه پتروشیمی از ایران رفته‌اند و همین امر سبب شده تا هر بار با وجود تعهداتی که این شرکت‌ها برای تامین قطعات و حتی راه‌اندازی واحدهای پتروشیمی ایران داشته‌اند، کشور را ترک کرده و به دنبال آن، متخصصان ایران آستین‌ها را بالا زده و خودشان وارد میدان عمل شوند.
هر چند که اینکار تا حدی روند بهره برداری از پروژه‌ها را کند کرده اما همواره موفق بوده است.
همچنین تامین کاتالیست‌های پتروشیمی نیز در هر دوره از تحریم با مشکل مواجه بوده اما نه تنها هیچگاه تولید را در واحدهای پتروشیمی متوقف نکرده بلکه زمینه را برای بومی‌سازی برخی از این کاتالیست‌ها فراهم آورده است.
بنابراین تحریم صنعت پتروشیمی حرف تازه‌ای برای فعالان این صنعت نیست و تنها اینبار به صورت رسمی بر سر زبان‌ها افتاده است.
از سوی دیگر در حالی روز گذشته وزارت خزانه‌داری آمریکا هلدینگ خلیج فارس و ۳۹ شرکت تابعه را در فهرست سیاه تحریم‌ها قرار داد و تلاش کرد در آستانه سفر نخست وزیر ژاپن به ایران جنگ روانی به راه بیاندازد که از آبان ماه پنج شرکت کلیدی این هلدینگ را در لیست تحریم‌ها قرار داده بود.
در لیست اعلامی دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران از ۱۰ شرکت پتروشیمی که در لیست سیاه قرار گرفتند نام پنج شرکت هلدینگ خلیج فارس شامل پتروشیمی‌های بندرامام، بوعلی، پارس، نوری و تندگویان به چشم می‌خورد.
حالا آمریکا دوباره نام این شرکت‌ها را در لیست تحریمی جدید خود آورده در حالی که گزارش‌های رسمی و تایید شده از این پتروشیمی‌ها نشان می‌دهد تحریم خللی در روند تولید و صادرات این شرکت‌ها ایجاد نکرده است.
استفاده از قابلیت همسایگان برای دور زدن تحریم‌های پترشیمی
به گفته «رضا امیری»، مدیرعامل سابق شرکت پتروشیمی بندرامام - شرکتی که نام آن در لیست جدید تحریم‌ها قرار دارد - ایران می‌تواند با تکیه بر صادرات محصولات پلیمری آسیب تحریم‌های پتروشیمی را به حداقل برساند.
امیری در گفتگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا، با اشاره به تنوع محصولات پلیمری و امکان صادرات زمینی آن، ادامه داد: در تحریم‌های گذشته نیز ایران از قابلیت کشورهای همسایه و بازار این کشورها برای صادرات محصولات پتروشیمی استفاده کرده نیز می تواند از این فرصت بهره ببرد.
وی افزود: بازار افغانستان و عراق همیشه برای ایران مغتنم بوده و از آن استفاده میکردیم.
امیری با اشاره به تحریم هلدینگ خلیج فارس، تاکید کرد: شاید دلیل تمرکز آمریکا بر این شرکت پتروشیمی، تولیدات مایع آن باشد زیرا برای حمل و نقل محصولات مایع پتروشیمی مانند آروماتیکها باید از کشتی استفاده شود. همچنین بیشتر مشتریان این محصولات نیز در همسایگی ایران نیستند و این می‌تواند کار را تا حدی مشکل کند.
وی حمل و ذخیرهسازی محصولات پتروشیمی از طریق کشتی و بازارهای هدف این محصولات را قابل رصد دانست و گفت: امیدواریم راهکاری پیدا شود تا از این مرحله نیز عبور کنیم.
ایرنا